Człowiek jest niezwykle skomplikowaną i tajemniczą istotą. Nad sensem jego istnienia, skalą możliwości duchowych i intelektualnych, zastanawiano się od wieków. Wiedza i sztuki piękne zafascynowane tym fenomenem uczyniły człowieka tematem wiodącym, raz widząc go jako demiurga, raz jako ofiarę przemian dziejowych. Leonardo da Vinci wpisał człowieka w koło, Dante w "Boskiej komedii" przeprowadził go przez niebo, czyściec i piekło, by doświadczył zaświatów. Szekspir pokazał rozpiętość ludzkich emocji i wyborów od najbardziej podłych po skrajną nadwrażliwość i niemoc sprostania wymogom życiowym. Balzac, nie mając o człowieku naj- lepszego mniemania, obnażył w "Komedii ludzkiej" egoizm i niskie instynkty wyzwalające się w walce o pozycję społeczną. Czechow w swoich sztukach potraktował zagubienie i słabości ludzkie niezwykle filozoficznie, pokazując, jak machina przemian społecznych niszczy wrażliwość.

Wiek XX zatrząsnął światem - zdruzgotał i sponiewierał istotę człowieczeństwa. Teodor Adorno uważał, że "pisanie poezji po Auschwitz jest barbarzyństwem". Mark Rothko doszedł w swoich malarskich poszukiwaniach do czarnych obrazów. Malując kolejne czarne płótno do świeckiej kaplicy w Huston popełnił samobójstwo. Jednak wśród ciemności, jaka zapanowała po II wojnie, literatura szukała źródeł światła i nadziei. Albert Camus, nie godząc się na apatię i bierność życiową jednostki, w "Micie Syzyfa" postawił nam tytułowego Syzyfa za wzór, przekonując by nieustannie, jak Syzyf, ponawiać wysiłek wtaczania głazu życia pod górę. W "Dżumie" Camus przedstawił odmienne reakcje ludzkie na zagrożenie i śmierć, uważając, że: "Trzeba walczyć w taki czy inny sposób i nie padać na kolana. Dżuma polega na zaczynaniu od nowa". Nieoczekiwa- nie, powieść Alberta Camus stała się scenariuszem, który realizuje się w naszym życiu dowodząc profetycznej roli literatury i przenikliwości talentu artysty, który ostrzegał, że "bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie znika".

Powracamy do życia po długim i trudnym dla nas wszystkich okresie izolacji. Pandemia uwięziła nas podwójnie - w domach i w lękach o życie nasze i najbliższych. Gdy wydawało się, że nic gorszego już nas nie spotka, wybuchła wojna na Ukrainie. Temat wojny przestał być rozdziałem z książki historycznej. Wojna i śmierć stanęły u naszych drzwi.

Jednak dziś, razem z naturą, odradzamy się wołając za poetą: 
"Powróćcie do mnie, radości mej kolory…" /Siegfried Sasson/

Żyjemy nadzieją, że najgorsze mamy już za sobą, że wirus słabnie i znów będzie można cieszyć się spotkaniami, wyjazdami, aktywnością towarzyską i kulturalną, by ubarwić codzienność przypominającą dziś koryto wyschniętej rzeki. Każdego dnia mamy nadzieję na zakończenie działań wojennych. Święto wiosny otwiera nas na energię natury, wyzwala w nas zachwyt, co tak trafnie ujął w słowa Guy de Maupassant: "Doznaję czasami krótkich, dziwnych, gwałtownych objawień piękna, piękna nieznanego, nieuchwytnego, zaledwie zdradzającego się w pewnych słowach, widokach, pewnych zabarwieniach światła, pewnych sekundach. Nie potrafię ani dać poznać innym, ani wyrazić, ani opisać. Zachowuję je dla siebie." 

Właśnie natura przychodzi nam teraz z pomocą, nie jako dekoracja, lecz planeta życia i sacrum, niosąc nam otuchę i siłę:

"…strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy
światło na murze splendor nieba…" /Zbigniew Herbert/

Armia psychologów doradza nam dziś, na różne sposoby, jak uporać się ze smutkiem, apatią, depresją - konsekwencjami covidowej izolacji i codziennych złych informacji o stanie świata. Równie skuteczną jak psychologia rolę odgrywają sztuki piękne - literatura, muzyka, malarstwo. Warto się do nich odwołać by wyruszyć w podróż w poszukiwaniu piękna, harmonii, równowagi i radości - bo wszystko to możemy w nich odnaleźć. Nowoczesnemu światu brakuje szlachetności i piękna - rozproszeni jesteśmy na tysiące drobiazgów - jakby nasz świat, jak szklana kula, rozbił się na drobne elementy, których nie umiemy złożyć w całość. A przecież osiągamy wewnętrzną harmonię i spokój dopiero wtedy, gdy nasz świat jest uporządkowany, gdy go rozumiemy i wpływamy na jego kształt. 

Czy sztuka jest w stanie tchnąć w nas radość życia, dać nam poczucie sensu i wskazać dalszy kierunek naszej podróży? Wierzę, że tak, ale tylko z naszą pomocą, przy naszych nieustających wysiłkach i codziennym szukaniu źródeł światła, siły i radości w nas i wokół nas. Podróż do źródeł sacrum, składanie fragmentów świata w całość, wyłuskiwanie tego, co najważniejsze, dobre i piękne:

"Z rzeczy świata tego zostaną tylko dwie
Dwie tylko: Poezja i Dobroć...i więcej nic..." /C.K.Norwid/
 

Katarzyna Szrodt

Dr Katarzyna Szrodt - kuratorka wystaw, animatorka życia kulturalnego, felietonistka.