Letnia przygoda rozpoczyna się bladym świtem. Współtowarzysze nie zaspali. Autokar już zapakowany, a kierowcy gotowi do drogi. Przerzućmy jednak kartki kalendarza wstecz. Kilka miesięcy temu otrzymałam propozycję zorganizowania w Chorwacji, bo tam zawsze słońce i pogoda, obozu dla seniorów harcerskich. Kocham Bałkany, a "kto raz harcerką, zawsze harcerką", więc nie miałam nad czym się zastanawiać. 

Z gromkim "Czuwaj" ruszamy w drogę! Przed nami 1000 kilometrów przez Czechy, Austrię, Słowenię i Chorwację. 

Droga daleka, ale czas się nie dłuży. Przytaczane ciekawostki o Chorwacji - jej historii, kulturze, zabytkach, tradycjach i zwyczajach, legendach, sławnych ludziach, wynalazkach i kulinariach nie pozwalają się nudzić. 

A czy znacie legendę o początkach Chorwacji? Nie? To posłuchajcie:

Kiedy Bóg stwarzał świat, przydzielając poszczególne części ziemi różnym narodom, zupełnie zapomniał o Chorwatach. Wówczas jeden z nich zwrócił się do Boga, by się o kraj dla Chorwatów upomnieć. Ponieważ Bóg rozdzielił już wszystkie części świata, jakie miał do rozdania, podarował im najpiękniejszy kawałek ziemi, który zamierzał zachować dla siebie. Chociaż jest to tylko legenda, to łatwo w nią uwierzyć, gdyż Chorwacja to kraj szczodrze obdarzony przez naturę z zachwycającymi, urokliwymi krajobrazami, pięknymi plażami i bujną roślinnością. To rzeczywiście wyjątkowe miejsce na odpoczynek.

Wystarczy przyjechać tu raz, by się w niej zakochać. Oprócz plaż, starożytnych zabytków, niezwykle malowniczych widoków i urokliwych miasteczek, po których można spacerować godzinami, Chorwacja słynie też z niezwykłych tradycji i obyczajów. 

Sama nazwa jest jeszcze prasłowiańska. Charwat znaczyło niegdyś "zbrojny". W XIV-wiecznych źródłach Chorwaci zwani są Chrwatami, później - obocznie - Charwatami, Krwatami, a nawet Klwatami. 

A jakim są narodem Chorwaci?

Hrvati po chorwacku to naród południowosłowiański, liczący około 7 mln ludzi. Zamieszkują głównie Chorwację (4 mln) oraz Bośnię i Hercegowinę (600 tysięcy). Większe skupiska Chorwatów znajdują się też w Austrii i w Serbii.

Przed rozpadem Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii obejmowała 6 republik: Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Czarnogórę, Macedonię, Serbię i Słowenię. Do rozpadu doprowadziły m.in. problemy ekonomiczne, ożywienie idei narodowych, śmierć Broz Tity, a także od zawsze istniejące animozje historyczne oraz wpływ przemian ustrojowych w Europie Środkowo-Wschodniej. Parlament chorwacki proklamował niepodległość 25 VI 1991 roku, co zapoczątkowało wojnę domową, trwającą aż do 1995 roku. 

I tu pojawia się ślad harcerski. W 1988 roku Hufiec ZHP Kraków Śródmieście nawiązał współpracę z drużyną "Srebrna Rzeka", działającą przy Ośrodku Wychowania Dzieci i Młodzieży w Zagrzebiu. W kwietniu 1992 roku, w trakcie działań wojennych, ruszyliśmy do Zagrzebia samochodem z pomocą humanitarną. Zdaliśmy egzamin z braterstwa i człowieczeństwa.

Jeszcze trwały walki, a Chorwacja już została uznana przez Wspólnotę Europejską za niezależne państwo i przyjęta w poczet członków ONZ. W 2013 roku dołączyła do państw członkowskich Unii Europejskiej. Dziesięć lat później stała się też członkiem strefy euro i pożegnała się z dotychczasową walutą, jaką była kuna.

Chorwacja, a właściwie Republika Chorwacka, leży na granicy Europy Środkowej i Europy Południowej. Graniczy z Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą, Serbią, Węgrami i Słowenią. Stolicą kraju jest Zagrzeb, a językiem urzędowym język chorwacki.

Mniejszościami narodowymi w Chorwacji są Bośniacy, Węgrzy oraz Słoweńcy. 87% populacji to katolicy, 4% to wyznawcy prawosławia i 1% wyznawcy islamu.

Wybrzeże Chorwacji leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego, w głębi kraju występuje zaś klimat umiarkowany.

Republika Chorwacka posiada ponad 1200 wysp (największymi są wyspy Krk i Cres), z czego tylko 50 jest na stałe zamieszkanych.

Chorwacja - ciekawostki, które zaskakują:

Najmniejsze miasto na świecie znajduje się właśnie w Chorwacji. Miasto Hum, na półwyspie Istria, zamieszkuje zaledwie 14 osób.

 Wiele scen z popularnego serialu „Gra o tron" było kręconych właśnie w Chorwacji. Dubrownik zagrał w produkcji Królewską Przystań. Wybierając się na wycieczkę do tego miasta, warto pójść na spacer śladem scen serialowych. 

Najmniejsza katedra na świecie znajduje się koło Zadaru w miejscowości Nin. 

Marmur z Chorwacji został użyty do budowy Białego Domu. Wydobywany na wyspie Brač marmur słynie ze swojej szlachetności i wyjątkowej bieli. Docenili to budowniczowie Białego Domu i postanowili ten właśnie surowiec zastosować do budowy siedziby amerykańskich prezydentów.

Choć karnawał w Wenecji słynie z przepięknych masek i ekstrawaganckich kostiumów, to jedną z największych imprez karnawałowych jest również ta organizowana w chorwackiej Rijece. 

Chorwacja jest pełna niesamowitych zabytków i atrakcji turystycznych. Jedną z nich są niewątpliwie morskie organy znajdujące się w Zadarze. Kamienne organy wydają dźwięki pod wpływem działania morskich fal. To widowisko (a może raczej: słuchowisko?) każdego dnia przyciąga rzesze turystów.

Na wyspie Brač w miejscowości Bol znajduje się wyjątkowa plaża Złoty Róg (Zlatni Rat), która pod wpływem działania prądów morskich zmienia swój kształt. 

Teraz coś dla smakoszów wina, ale pod warunkiem, że 1 kwietnia (to nie jest prima aprilis) zawitają do miasteczka Ludbreg, które wówczas obchodzi swoje święto. W XV wieku zdarzył się tu cud eucharystyczny, przemienienie chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa, uznany przez Watykan. Właśnie z tej okazji miejscowa fontanna przez jeden dzień tryska winem. Ludbreg jest także uważany centrum świata (Centrum mundi), ponieważ dwa wielkie miasta w Europie - Budapeszt i Wiedeń znajdują się dokładnie 225 km odległości powietrznej od niego. 

Starożytny egipski sfinks w Chorwacji? Tak! W Pałacu Dioklecjana w Splicie. To nie żart! Cesarz sprowadził go do pałacu z Egiptu.

Zwiedzając stolicę Chorwacji, warto wybrać się na spacer o zmierzchu, by na własne oczy zobaczyć, jak latarnicy ręcznie zapalają gazowe latarnie na ulicach miasta. Ten wyjątkowy spektakl prezentuje się naprawdę magicznie.

Co wynaleziono w Chorwacji?

Krawat - historia z francuskim wątkiem: w XVII wieku ówczesny król Francji Ludwik XIV dokonując przeglądu swych wojsk, zwrócił szczególną uwagę na kolorowe, jedwabne chusty noszone przez najemników chorwackich. Król był zafascynowany na tyle, że nadał tej formacji miano Royal Cravattes.

Pióro wieczne - wynalazł je Nicolas Bion, pracujący na dworze Ludwika XIV.

Samochód Tesla nosi nazwę od wynalazcy Nikoli Tesli, który urodził się w Chorwacji.

Chorwacja, obok Hiszpanii, ma najwięcej dóbr niematerialnych na liście UNESCO niż jakikolwiek inny kraj na świecie.

Chorwaci, którzy zmienili świat!

Marco Polo - ten znany żeglarz i podróżnik według legend miał urodzić się w chorwackiej Korćuli. Można tam oglądać dom, w którym podobno przyszedł na świat! Marco Polo jako pierwszy wytyczył szlak morski z Europy do Chin.

Nikola Tesla - znakomity fizyk i wynalazca. Jest autorem ponad 300 patentów, które chronią jego wynalazki. Do jego najsłynniejszych odkryć należy np. silnik elektryczny, prądnica prądu zmiennego, radio, dynamo rowerowe, bateria słoneczna i elektrownia wodna.

Zlata Bartl - czyli "Ciocia Vegeta"! To ona wynalazła słynną na cały świat przyprawę, która podbiła rynki kulinarne.

Luka Modrić - utalentowany piłkarz, który gra obecnie w barwach hiszpańskiego klubu Real Madryt. Wart jest ponad 30 mln Euro!

Goran Višnjić - aktor, który zdobył popularność rolą w amerykańskim serialu telewizyjnym "Ostry dyżur", w którym wcielił się w postać doktora Luki Kovača.

Pułapki językowe, czyli na co trzeba uważać w Chorwacji?

Czyha na nas całkiem sporo pułapek językowych. Warto zapamiętać niektóre z nich, aby nie wywołać zdziwienia lub salw śmiechu, bo słowa, mimo że bardzo podobne do polskich, w Chorwacji mają zupełnie odmienne znaczenie. 

Polako, polako... to, niestety, nie okrzyk radości na widok Polaka, a słowo, które oznacza "powoli", często używane przez Chorwatów.

Zabawne jest też to, że na kobietę cudowną, piękną mówi się divna. Tak więc żadna z pań nie powinna się obrażać, jeśli usłyszy od kogoś, że taką jest. Vrijedna - to właściwie komplement - określenie kobiety bezcennej, wartościowej, tym samym vrijedna żena - to dobra żona.
Nazywając miesiące też można zaliczyć wpadkę. Czerwiec w języku chorwackim to lipanj, natomiast na lipiec powiemy srpanj. Podobna zamiana nazewnictwa jest przy październiku, w języku chorwackim to listopad. 

Zahod - pomimo tego, że brzmi jak polski "zachód" oznacza "toaletę". Pamiętajmy, aby nie zaproponować przystojnemu Chorwatowi lub pięknej Chorwatce wspólnego oglądania... zachodu.  W Polsce czerstwy chleb, to chleb nieświeży. W Chorwacji czerstwy znaczy świeży, zdrowy. Polskie słowo kurczę ma w Chorwacji znaczenie wybitnie obraźliwe. Dlatego uważajmy na niego zamawiając posiłek z drobiu. 

Kobieta jest trudna, czyli jest... w ciąży. Skoro już mowa o kobietach i mężczyznach warto zapamiętać, że małżeństwo to po chorwacku brak. Osoby, które nie miały szczęścia w miłości - czyli jak to się w Polsce mówi - kawaler i stara panna, tutaj mają określenia samac i samica, co w dosłownym tłumaczeniu znaczy pojedynczy i odosobniona. Ale zawsze jest nadzieja, na spotkanie zavodnika, czyli uwodziciela. Burek - nie jest to imię psa, tylko nazwa pysznej bałkańskiej przekąski z ciasta filo z różnymi nadzieniami.

Jutro popłyniemy daleko...

Rejsy po Adriatyku to przysłowiowa kropka nad i. Chorwacja z perspektywy morza jeszcze bardziej zachwyca, bo niektóre zatoki i plaże, np. Złota Plaża Golden Bay - piękna żwirowa zatoka w kolorze złota, Błękitna Jaskinia, która zachwyca niezliczonymi odcieniami błękitu, dostępne są tylko od strony morza. Mijane po drodze niezamieszkałe wyspy czasem budzą, dosłownie, grozę, bo w czasach komunizmu mieściły się na nich więzienia polityczne lub dla odmiany kuszą pięknem, bo są siedliskami różnych gatunków ptactwa, np. sępów płowych. Stapiający się z błękitem morza kolor nieba, krążące nad statkiem mewy, mnóstwo ryb i baraszkujące dostojne delfiny - to niezapomniane chwile odsłaniającej swój majestat i piękno natury Chorwacji.

Tętniące całodobowym życiem ryneczki z kafejkami, wąskie uliczki z odrobiną cienia i deptaki, często prowadzą na lokalne kolorowe bazary, które są ucztą i dla oczu, i dla duszy. Oprócz owoców, warzyw i przypraw znaleźć na nich można także wiele lokalnych wytworów rzemieślniczych.

Chorwacja - tu wszystkimi zmysłami chłonie się bałkańskie smaki, zapachy i widoki. Nocą zasypia się przy kojącym uszy szumie morza, a w dzień odpoczywa się wsłuchując się w cykanie cykad i zapatrzeniem w błękitne fale morza. Taka jest Chorwacja. Z pięknymi widokami i słońcem otula ciepłem, zapachem lawendy i rozmarynu. 

Warto mieć oczy i uszy szeroko otwarte. Warto odbyć podróż pełną wrażeń, doświadczeń i smaków, aby przywieźć z wakacji znacznie więcej niż tylko piękne zdjęcia z plaży. 

I pamiętajmy - polako, polako... nie śpieszmy się i celebrujmy każdą chwilę.
 

Maryla Kania 

Maryla Kania - harcmistrzyni z Hufca ZHP Kraków Śródmieście.