Po zakończeniu wojny
Powszechnie zostało przyjęte, że
II wojna światowa zakończyła się podpisaniem aktu bezwarunkowej kapitulacji
Niemiec 8 maja 1945 r. o 22.30 czasu środkowo-europejskiego. Kapitulacja
III Rzeszy oznaczała oficjalny koniec wojny w Europie, nadal jednak toczyły
się walki z Japonią. Dopiero jej kapitulacja 2 września 1945 r. zakończyła
II wojnę światową. Wojna ta "pochłonęła 50 milionów istnień ludzkich,
w tym 6 milionów polskich obywateli".
Dla wielu państw klęska Niemiec nie
oznaczała, niestety, odzyskania wolności. Dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej,
także dla Polski, koniec II wojny światowej był początkiem sowieckiego
zniewolenia.
Losy polskich żołnierzy pozostałych
na Zachodzie po rozformowaniu jednostek były naznaczone upokorzeniami i
trudnościami. Komunistyczne władze w Polsce okrzyknęły ich zdrajcami i
przez lata prześladowały śmiałków, którzy zdecydowali się na powrót do
kraju. Za granicą czekała ich tułaczka i poszukiwanie nowego miejsca do
życia.
Szacuje się, iż do Polski wróciło
niewielu ponad 100 tys. żołnierzy, których na obczyźnie mogło być nawet
250 tys. Ci, którzy pozostali za granicą stanowili niebagatelny problem
socjalny byłych sojuszników.
Pod koniec wojny żołnierze Polskich
Sił Zbrojnych byli rozlokowani we wszystkich krajach Europy Zachodniej
i Południowej. Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia został utworzony
przez rząd brytyjski w 1946 roku jako jednostka pomocnicza dla członków
PSZ, którzy służyli u boku brytyjskich sił zbrojnych i nie chcieli wracać
do komunistycznej Polski po zakończeniu II wojny światowej. Projekt ten
powstał, aby ułatwić im przejście z życia wojskowego do cywilnego i utrzymać
ich w służbie wojskowej, dopóki nie przystosują się do życia w Wielkiej
Brytanii.
Aby posiadać bezpośrednią kontrolę
nad swą przyszłością, polscy żołnierze już w 1946 r. zaczęli tworzyć swoje
związki.
Gdziekolwiek znajdowały się grupy
polskich żołnierzy, powstawały oddziały Stowarzyszenia Polskich Kombatantów.
Spotkanie wszystkich tych samodzielnych jednostek zostało zwołane w sierpniu
1947 w Londynie w Anglii w celu zjednoczenia tych grup w jedną, dużą organizację.
Jej celem w najbliższej przyszłości miało być wsparcie weteranów w osiedlaniu
się na wszystkich kontynentach, a w dalszej perspektywie utrzymanie i realizacja
w każdej polskiej społeczności emigracyjnej, w każdym kraju idei niepodległej
i wolnej Polski. Dla wielu z tych żołnierzy wojna się nie skończyła. Trwała
nadal walka o niepodległą Polskę.
Jesienią 1946 roku, zgodnie z porozumieniami
zawartymi między rządami Wielkiej Brytanii i Kanady w sprawie przesiedleń
imigrantów wojennych, rząd kanadyjski podjął decyzję o przyjęciu polskich
weteranów w miejsce niemieckich jeńców wojennych, którzy pracowali na farmach
i w obozach w Kanadzie. Z łącznej liczby 261.000 imigrantów, którzy
zostali w tym okresie przyjęci do tego kraju w latach 1946-1947 około 4.527
polskich weteranów zostało przesiedlonych do Kanady.
W 1959 r. światowa struktura Stowarzyszenia
Polskich Kombatantów została zmieniona. Podczas międzynarodowej konferencji
przekształcono ją w federację niezależnych organizacji z poszczególnych
krajów.
Polscy weterani a rząd kanadyjski
Aczkolwiek pierwsze reakcje ze strony
rządu Kanady oraz Kanadyjczyków można określić jako chłodne, należy jednak
zauważyć, że stosunki te zaczęły się stopniowo poprawiać, zwłaszcza iż
rząd Kanady zaczął nabierać zaufania do Stowarzyszenia Polskich Kombatantów
w Kanadzie. Przykładowo do roku 1948 SPK zostało zaproszone do wysłania
swojego przedstawiciela na między-prowincjalną konferencję ministerstw
pracy oraz uzyskało oficjalny statut formalnie ustanawiający SPK w Kanadzie.
26 listopada 1950 r. rząd kanadyjski
przyjął bardziej otwartą politykę imigracyjną i między 1947 a 1951 r. do
Kanady przybyło 36.549 przesiedlonych Polaków, w tym ci, którzy zostali
zmuszeni do ucieczki z Polski podczas agresji niemieckiej, bądź byli zmuszani
do pracy przymusowej na rzecz Niemiec.
Stowarzyszenie Polskich Kombatantów
(SPK) w Kanadzie
Pierwszy oddział Stowarzyszenia Polskich
Kombatantów, Koło nr 1, powstał w Port Arthur w Ontario, drugie w London,
a trzecie w Vancouver. W 1948 roku w Winnipeg odbyło się pierwsze walne
zgromadzenie. Pierwszy Zarząd SPK Kanada pracował w Winnipeg, aczkolwiek
wkrótce siedzibę przeniesiono do Ottawy.
 |
...... |
W październiku 1947 r. w Kanadzie
działało już 20 kół SPK. W 1950 r. SPK składało się z 23 kół i posiadało
1.500 członków. W 1958 r. było już 27 kół. Początkowe kwestie obejmowały
opiekę i reprezentowanie osób wyzyskiwanych przez pozbawionych skrupułów
pracodawców oraz pomoc i wsparcie członkom poszukującym pracy lub zakwaterowania
po zakończeniu kontraktów. W 1949 r. nacisk przesunął się na długofalowe
sprawy polityczne oraz kulturalne.
Koło (SPK), nr 7. w Montrealu, zostało
założone 20 kwietnia 1947 r. Od samego początku aż do zakończenia jego
działalności, Związek Weteranów Polskich udzielał gościnnie swojego lokalu
dla tej bratniej organizacji żołnierskiej. Wielu członków SPK stopniowo
zapisywało się do Związku Weteranów. |
Weterani udzielali lokalowego wsparcia
również innej organizacji byłych wojskowych - Stowarzyszeniu Lotników Polskich
- Skrzydło 310 Wilno. Założona w 1953 r. organizacja zaprzestała działalności
z dniem śmierci swojego ostatniego prezesa Tadeusza Pińkowskiego w 2008
roku.
Stefan Władysiuk
Kronikarz Związku Weteranów Polskich
im. Marszałka Piłsudskiego
Bibliotekarz Biblioteki Polskiej
w Montrealu
|
