W 80-tą rocznicę

Rok 2024 obfituje w okrągłe rocznice chwały polskiego żołnierza.

80 rocznica Bitwy o Monte Cassino (maj 1944), lądowania alianckiego w Normandii (czerwiec 1944) jak i Powstania Warszawskiego (sierpień - październik 1944) to okazje do uczczenia ofiar polskiego żołnierza w walce o niepodległość Polski.

Wśród nich, bitwa o Monte Cassino, urosła do symbolu męstwa i niezłomnej woli walki polskiego żołnierza. Polskie oddziały II korpusu sformowane były głównie z wywiezionych do Rosji sowieckiej Polaków.  Ci młodzi kresowiacy wiedzieli, że nie będą mogli wrócić do swoich domów, a jednak bili się o Polskę. Po wojnie wielu z uczestników, poszukując miejsca do osiedlenia, trafiło do Montrealu. Tu zaczęli działać w założonym przez siebie kole nr 7 Stowarzyszenia Polskich Kombatantów lub w ramach Związku Weteranów, który udzielił im braterskiego wsparcia od samego początku ich osiedlenia.

Nie sposób wymienić tu wszystkich uczestników kampanii włoskiej - po wojnie przybyło ich do Quebecu ponad 300. Wymienię zatem jedynie tych, którzy brali udział w bitwie o Monte Cassino, a których znałem osobiście. Podziwiałem nie tylko ich wojenne losy, ale również poświęcenie i zaangażowanie w pracy dla naszego Związku Weteranów i dla Polonii.

Od lewej: Krystyna Chełmińska, Edward Rolicz, Władysław Rzewucki.
 

Krystyna Chełmińska - Sztandarowa Związku Weteranów Polskich

Pochodziła ze Lwowa. Podczas tragicznego września 1939 r, gdy do Lwowa weszli Sowieci, będąc uczennicą gimnazjalną, wraz ze starszą siostrą potajemnie przenosiła do szpitala ubrania dla polskich żołnierzy. Zdemaskowane, obie zostały aresztowane przez NKWD i wywiezione w głąb Rosji sowieckiej. Po układzie Sikorski - Majski Krystyna dostała się do Persji. Dalszy jej los   to służba radiotelegrafistki w łączności w II Korpusie; udział w bitwach we Włoszech, między innymi w bitwie pod Monte Cassino. Wojnę ukończyła w stopniu sierżanta. We Włoszech wyszła za mąż za Leszka Chełmińskiego. Do Kanady przybyli z Anglii w 1948 roku. 

Od 1991 roku była członkiem Związku Weteranów Polskich oraz Komitetu Pomocy Dzieciom Polskim, była dumna ze swej ostatniej funkcji: sztandarowej Związku. Powtarzała, że do końca życia chce chodzić obok sztandaru. Odznaczona Krzyżem Monte Cassino, Gwiazdą Italii, War Medal 1939-1945. W roku 2005, dekretem Prezydenta Polski została awansowana do stopnia podporucznika. Została pochowana tak jak i mąż na cmentarzu wojskowym Field of Honour w Pointe Claire.
 

Edward Rolicz - Działacz weterański

Urodzony w 1922 r. we wrześniu 1939 r. jako ochotnik walczył w obronie Wilna. Aresztowany przez Sowietów, skazany na 5 lat więzienia został zesłany do obozu pracy na Syberię. W sierpniu 1941 został amnestionowany, wstąpił do armii gen. Andersa, przydzielony do 5 Kresowego Pułku Artylerii Przeciwpancernej wziął udział w Kampanii Włoskiej (Monte-Cassino, Bolonia, Ankona). We wrześniu 1946 roku jako jeden z pierwszych żołnierzy przybył do Kanady na kontrakt do pracy na roli. Lata 1951-1985 przepracował w firmie Canadair. Od 1949 r. działał w zarządzie koła nr 7 Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. Od 1950 r. był członkiem Związku Weteranów, a w latach 2000- 2005 jego prezesem.  

Odznaczonienia: Krzyż Walecznych, Krzyż Monte Cassino, Brytyjska Gwiazda, Włoska Gwiazda, Medal Obrony, Medal Wojenny, Krzyż Kombatancki, Krzyż Czynu Bojowego PSZ na Zachodzie, Medal Pro Memoria, Złota Odznaka Honorowa KPK, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Zesłańców Sybiru, Złoty Medal Wojska Polskiego, Złoty Krzyż SPK.  Zmarł w 2015 r.
 

Władyslaw Rzewucki - "Przyjaciel Wojtka"

Władysław Rzewucki urodził się w Polsce w 1923 roku na Kresach, w rodzinie osadnika wojskowego, który otrzymał gospodarstwo rolne za walkę z bolszewikami w 1920 roku.  10 lutego 1940 roku całą rodzinę Rzewuckich aresztowano i wywieziono do Kazachstanu.  Po amnestii udało się im dostać do Kermine do obozu gen. Andersa, gdzie zbierali się polscy zesłańcy i gdzie Władysław został przyjęty do wojska.

W Palestynie przeszedł szkolenie kierowania ciężarówkami wojskowymi i funkcję kierowcy sprawował w walkach na terenie Włoch pod Ankoną i Bolonią. Pod Monte Cassino należał do 22–giej kompanii transportowej, która pod osłoną nocy dostarczała amunicję atakującej piechocie. Ciężarówki ładowali jeńcy niemieccy, czasem żołnierze polscy. Przyłączano wtedy do nich słynnego niedźwiedzia Wojtka, który z zapałem nosił ciężkie ładunki. Zakupiony przez żołnierzy w Iraku, Wojtek był maskotką całego II Korpusu. Nieraz Wojtek jeździł ciężarówką z panem Władysławem. 

Po zakończeniu wojny Władysław Rzewucki udał się do Anglii, gdzie ukończył szkołę inżyniersko – techniczną i rozpoczął pracę jako mechanik samochodowy. Do Kanady przybył w 1952 roku.
W nowej ojczyźnie aktywnie włączył się w działalność polonijną, pełniąc długoletnią funkcję sekretarza i administratora Związku Weteranów Polskich im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, jak również funkcje sekretarzy: Towarzystwa Białego Orła, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów – nr. 7 i Polonijnej Kasy Kredytowej.  W wolnych chwilach z zapałem oddawał się myślistwu.

Polacy zdobyli Monte Casino 18 maja 1944 roku po czterodniowym szturmie, a ich straty oszacowano na 930 zabitych, 2931 rannych i 94 zaginionych.

Mijały kolejne rocznice bitwy o Monte Cassino. Na te wcześniejsze kombatanci montrealscy wraz z kolegami z Ottawy, Toronto czy Winnipegu jeździli regularnie, by czcić pamięć poległych w bitwie. Czas jednak nieubłaganie zabierał ich na Wieczną wartę. Kolejno trafiali na Field of Honour - kanadyjski cmentarz wojskowy w Pointe Claire, gdzie pamięć o nich czczona jest regularnie przez młodszych kolegów ze Związku Weteranów, polskich harcerzy i młodzież ze szkół polonijnych.

Życiorysy ich zostały upamiętnione w przewodniku wydanym przez Polski Instytut Naukowy w Kanadzie*. 

Cześć ich pamięci!
 
 

Stefan Władysiuk 

Kronikarz Związku Weteranów Polskich im. Marszałka Piłsudskiego
Bibliotekarz Biblioteki Polskiej w Montrealu

* Kajetan Bieniecki, Lech A Czerwiński, "Groby żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Cmentarzu Weteranów "Field of Honour" w Pointe Claire, QC, Montreal, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, 2003.