Tułacze wolności 

"Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych" - ks. Jan Twardowski 

Listopadowe święta (Wszystkich Świętych oraz odzyskania Niepodległości), a także jesienna pogoda (krótkie dni i częste szarugi), sprzyjają wspomnieniom i rozmyślaniom, o osobach które odeszły. Odwiedzamy wtedy na cmentarzach groby rodzinne, w Polsce często jadąc na drugi jej koniec. 

Również na emigracji staramy się kontynuować ten zwyczaj, odwiedzając groby nie tylko najbliższych, ale i innych zmarłych, zasłużonych dla Polski czy naszej polonijnej wspólnoty. 
Polskie groby i nekropolie w świecie świadczą o korzeniach naszego społeczeństwa, potwierdzają w sensie materialnym i duchowym tożsamość narodu. Dają nam odpowiedź na pytanie kim jesteśmy, a także kształtują naszą świadomość.

W przeddzień Wszystkich Świętych, dnia zadumy nad przemijaniem i pamięci o tych co odeszli, na polonijnym rynku wydawniczym ukazała się książka-album "Tułacze wolności". Jest ona częścią projektu "Światło Pamięci", objętego honorowym patronatem przez ambasadorów Rzeczpospolitej Polskiej w Kanadzie. Autorem jest Stanisław Stolarczyk dokumentujący, od wielu już lat, miejsca spoczynku Polaków w Kanadzie. 

"Tułacze wolności" to książka opisująca, ze wskazaniem grobów na kanadyjskich cmentarzach, polskich żołnierzy, oficerów, w tym 13 generałów, polskich pilotów myśliwskich z Dywizjonu 303 oraz innych żołnierzy, którzy walczyli o suwerenność i niepodległość Ojczyzny w formacjach wojska polskiego na wszystkich frontach I i II wojny światowej, w sojuszniczych armiach koalicji antyhitlerowskiej, w podziemnych organizacjach ruchu oporu, tych, którzy walczyli o przeżycie w obozach koncentracyjnych i sowieckich łagrach. 

Po zakończeniu działań wojennych postanowili jednak pozostać na emigracji. Jako miejsce osiedlenia wybrali Kanadę. W swych tułaczych węzełkach przywieźli bagaż doświadczeń wojennych, tęsknotę za Ojczyzną i pamięć o tych, którzy zginęli. Tu, marząc o wolnej Polsce, pracowali, tu zmarli w drodze do Niej, a po śmierci spoczęli na przyjaznej ziemi kanadyjskiej. 
 W książce chociaż znajduje się 210 biogramów oraz przeszło 300 zdjęć, to niestety jest to zaledwie niewielka część polskiej diaspory... 

"Tułacze wolności" - książka w ramach projektu "Światło Pamięci", rozprowadzana jest wśród polonijnej młodzieży za darmo w formie elektronicznej (pdf).  Ekskluzywne wydania papierowe trafiły do sponsorów tego projektu. Również Biblioteka Polska w Montrealu posiada wydanie papierowe albumu.

Związek Weteranów Polskich im. Marszałka Józefa Piłsudskiego jako jedyna organizacja polonijna z prowincji Quebec jest dumnym złotym sponsorem tego projektu. Zresztą jeden z pierwszych rozdziałów książki, zatytułowany “Marszałek był ich wodzem" poświęcony jest historii i działalności Związku. 

W książce znaleźć można bogatą dokumentację innych znanych miejsc pochowku Polaków w naszej prowincji: Kwatera Zasłużonych Polskiej Fundacji Społeczno-Kulturalnej na Cmentarzu Notre Dame des Neiges, polskie groby na Cmentarzu Field of Honour w Pointe Claire, czy też Polska Aleja na Cmentarzu w Saint Sauveur .

Głównym przesłaniem projektu jest bowiem idea, aby jak najwięcej naszych Rodaków w Kanadzie (polonijne szkoły, harcerze, organizacje) dowiedziało się o tych, których już nie ma wśród nas. 
Kierujący projektem pragną, aby o zmarłych pamiętano podczas najróżniejszych uroczystości polonijnych, aby na ich grobach, które nieraz są zaniedbane i opuszczone zapalono znicze. Im więcej osób będzie wiedziało o bohaterskich czynach i zasługach naszych rodaków i miejscach ich spoczynku, tym Światło Pamięci będzie jaśniejsze. 
 

Opracowanie: Stefan Władysiuk

Stefan Władysiuk, bibliotekarz Biblioteki Polskiej w Montrealu 
 

Źródło: Rozmowa Stanisława Stolarczyka, autora książki, z Ambasadorem RP w Kanadzie Witoldem Dzielskim. "Goniec", Toronto, 21 października 2022.

Książkę można pobrać bezpłatnie ze strony Biblioteki Polskiej w Montrealu pod adresem: biblioteka.info/memory lub wysyłając e-mail na adres: [email protected]