Polonia kanadyjska to Polacy oraz Kanadyjczycy pochodzenia polskiego mieszkający w Kanadzie. 
 

HISTORIA 

Początkowo emigracja z Polski nie miała masowego charakteru i do Kanady przybywały nieliczne osoby. Pierwszym zanotowanym polskim emigrantem w Kanadzie został Andrzej Wilk, syn gdańskiego kupca, który przypłynął do Québecu w 1686 roku na pokładzie statku "La Minerve". Kolejny przybył znad Wisły w 1759. Nazywał się Karol Błaszkowicz i był wybitnym polskim kartografem osiadłym w Nowej Fundlandii. Pod koniec XVIII wieku w Kanadzie osiedlił się również August F. Globeński.

Do zakończenia wojny siedmioletniej nie można mówić o trwałej obecności Polaków na terenie dzisiejszej Kanady.

Faktem jest, że polskiej emigracji nie da się podzielić na zarobkową lub polityczną, bowiem względy ekonomiczne na równi z politycznymi odgrywały dużą rolę w decyzji osiedlania się Polaków w różnych krajach. Wynieśli oni z Polski głęboki patriotyzm objawiający się kultywowaniem tradycji, zakładaniem różnych organizacji i tworzeniem kultury polskiej na emigracji.

Każda fala emigracji musiała znaleźć swoje miejsce w nowej dla niej rzeczywistości kanadyjskiej.
Gdziekolwiek znalazła się grupka polska, tam istniała działalność kulturalna. Charakterystyczny dla tej działalności jest fakt, że początkowo nie była ona ani kierowana, ani skoordynowana. Stało się to później. W chwili obecnej wiemy, że jej osiągnięcia są rozległe i trwałe. Już w najdawniejszych zapiskach znajdujemy nazwisko Karola Błaszkiewicza, kartografa - przybyłego do Kanady w 1759 roku. W 1775 roku osiedlił się w Kanadzie August F. Globensky - znany jako doskonały chirurg i założyciel apteki. Pierwszym polskim posłem do Parlamentu Kanady w 1867 - był Aleksander Edward Kierzkowski, który był też znanym inżynierem i kierował wieloma pracami w Dolnej Kanadzie. Na szczególną uwagę zasługuje Kazimierz Gzowski, inżynier, budowniczy dróg i mostów, adwokat i nauczyciel, który pełnił wiele funkcji w życiu społecznym Kanady. Był też gubernatorem porucznikiem Ontario i otrzymał od królowej Wiktorii tytuł szlachecki. Jemu to w 1968 roku wystawiono pomnik na wybrzeżu jeziora Ontario w Toronto w parku jego imienia. Była to inicjatywa Komitetu Inżynierów, Kupców i Przemysłowców oraz Stanisława Haidasza, późniejszego senatora, wówczas posła do Parlamentu.

Długa jest lista zasłużonych Polaków, którzy wzbogacili i wzbogacają kulturę Kanady. W Kanadzie mieszka obecnie około miliona Polaków. Jednak osób mających polskie pochodzenie jest znacznie więcej, bo około 1,5 miliona.     W tej liczbie mieści się kilkadziesiąt tysięcy Kaszubów, którzy w II połowie XIX wieku osiedlili się w okolicach Barry's Bay i dzisiejszego Wilna. Okolica ta przypominała im krajobraz Kaszub w Polsce. Właśnie w Barry's Bay powstała pierwsza szkoła polska i harcerstwo, a w Wilnie pierwsza parafia polska. W 1972 roku odsłonięto w Wilnie tablicę upamiętniającą osiedlenie się w tej okolicy pierwszych emigrantów polskich. Odkrywcą Kaszub był ksiądz Rafał Grzondziel. Dzisiejsze Kaszuby są centrum kultury polskiej, gdzie oprócz kościołów, kaplicy, szkoły, stanic harcerskich są dwa pomniki "1000-lecia" i "Szarych Szeregów", organizowane też są polskie imprezy kulturalne.

W okresie międzywojennym (dane z 1929 r.) mieszkało w Kanadzie ok. 80 tys. Polaków (ponadto ok. 80 tys. Żydów i ok. 300 tys. Rusinów z Polski). Polska emigracja zarobkowa koncentrowała się w  prowincjach:Manitoba, Ontario, Saskatchewan i Alberta. Zdecydowana jej większość trudniła się rolnictwem. Polskie gospodarstwa (40-80 ha, niekiedy 280 ha) zlokalizowane były wzdłuż linii kolejowych Canadian National Railways i Canadian Pacific Railway. Polska ludność miejska skupiała się głównie w Winnipeg, stolicy Manitoby oraz w Toronto, Quebecu i Montrealu. Na tę liczącą kilka tys. osób grupę składali się przeważnie robotnicy niewykwalifikowani. W osiedlach rolniczych jedyną formę organizacji Polonii stanowiły parafie (ok. 30), przy których działały szkoły oraz różne stowarzyszenia religijne, oświatowe i narodowe. W miastach natomiast działały słabe - z powodu braku inteligencji i funduszów - związki i organizacje. W Winnipeg istniał Sokół, a w Toronto Spójnia, rozwijające akcje oświatowe i sportowe. Polską prasę reprezentowały dwa tygodniki "Gazeta Katolicka" i "Czas". Jedyną większą szkołą polską była szkoła parafialna w Winnipeg.
W przeszłości największym skupiskiem polonijnym był Winnipeg w prowincji Manitoba, a później Montreal i Ottawa. Po ostatniej wojnie na czoło wysunęło się Toronto. Tu w 1944 roku powstał Kongres Polonii Kanadyjskiej (Canadian Polish Congress). Przystąpiły do niego 152 organizacje z całej Kanady. Wiele z nich dołączyło później. Ponieważ Toronto jest aktualnie największym skupiskiem Polonii w Kanadzie zostało ono automatycznie siedzibą Zarządu Głównego Kongresu. Jest tu najwięcej organizacji polskich, szkół, sześć parafii katolickich i trzy innych wyznań. Są tu biblioteki i księgarnie polskie, zespoły folklorystyczne, teatr, orkiestra symfoniczna, sklepy i restauracje oraz tysiące biznesów których właścicielami są polonusi. W Toronto i w przylegającej Mississauga organizuje się najwięcej imprez kulturalnych.
 

EDUKACJA 

Szczególną rolę w szerzeniu kultury i oświaty polskiej w Kanadzie ma Związek Nauczycielstwa Polskiego. Wiosną 1962 roku Komisja Kulturalno-Oświatowa KPK zwołała zebranie nauczycieli i pracowników oświaty w Toronto, którzy jednogłośnie uchwalili powstanie Związku Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie. Wiosną tego samego roku Związek miał już własny statut, stał się członkowską organizacją Kongresu i rozpoczął wydawanie własnego kwartalnika, Biuletynu Nauczycielskiego. Do skromnej założycielskiej grupy doszły rady i komisje oświatowe, dołączyli nauczyciele z różnych szkół w Kanadzie. W przeciągu kilku miesięcy Związek liczył już około stu członków. W 1966 roku decyzją Walnego Zjazdu KPK w Edmonton, funkcję przewodniczącego Komisji Szkolnej KPK pełni każdorazowo prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie. Związek Nauczycielstwa Polskiego odgrywa dziś wielką rolę w życiu Polonii kanadyjskiej. Koordynuje pracę szkół w całej Kanadzie, jest jedyną instytucją na emigracji, która systematycznie drukuje pomoce naukowe i podręczniki szkolne od klasy przedszkolnej do dziesiątej.

Cele programu nauczania języka polskiego muszą odpowiadać założeniom programu nauczania wszystkich innych języków obcych, zgodnie z tym, jak to określono w dokumentach Programów Nauczania Języków Ojczystych. Dlatego też nasze podręczniki uznawane są przez wydziały oświaty w prowincjach kanadyjskich. Z podręczników tych korzystają wszystkie polskie szkoły w Kanadzie. Podręczniki wysyłamy także do Kazachstanu, na Syberię, Litwę, Łotwę, Białoruś, do Brazylii i do Południowej Afryki. Korzystają z nich również niektórzy nauczyciele w Stanach Zjednoczonych.

Organizowane są także sympozja, kursy metodyczne i konferencje pedagogiczne. Związek Nauczycielstwa ściśle współpracuje z Fundacją im. A. Mickiewicza, Fundacją im. Wł. Reymonta i innymi organizacjami. Fundacja A. Mickiewicza finansuje coroczny konkurs na najlepsze wypracowanie z języka polskiego (ok. 3 tysiące uczniów), natomiast Fundacja Wł. Reymonta finansuje konkurs recytatorski (ok. 2 tysiące uczniów).

W Kanadzie, od Pacyfiku do Atlantyku, w ponad 90 szkołach podstawowych uczy się 12 tysięcy dzieci. Zaangażowanych jest 490 nauczycieli i prawie w każdej szkole są klasy przedszkolne. Szkoły średnie języka polskiego z tzw. "kredytem" cieszą się obecnie wielkim powodzeniem. Do dwudziestu szkół średnich uczęszcza ok. tysiąca sześciuset uczniów. Język polski wykładany jest także na dwunastu uniwersytetach w Kanadzie. Istnieje również Katedra Historii Polski na Uniwersytecie w Toronto, która powstała dzięki oszczędnościom społeczności polonijnej.
Młodzież, kończąca polskie szkoły średnie, którą udało się zainteresować życiem kulturalnym, samodzielnie zrzesza się w grupach studenckich. Polskie stowarzyszenia i kluby studenckie skupiające dziesiątki młodych Polaków czynnie działają na dziesięciu uczelniach wyższych.
Kanada to kraj wielokulturowości. Pojęcie to powstało na przełomie lat 60.-70., wielokulturowość ta daje szansę różnym grupom etnicznym na wnoszenie swojego wkładu do kultury kanadyjskiej. Wartość kultury tworzonej przez Polonię w ciągu dwu i pół wieku jej osiedlenia się w tym kraju jest niepodważalna, budzi uznanie i szacunek.

Dla Polonii, wiernych kościoła rzymskokatolickiego odbywają się w kościołach kilkudziesięciu miast mszę w języku polskim. W Kanadzie działa Polski Narodowy Kościół Katolicki. W języku polskim odbywają się również spotkania religijne innych wyznań.
 

Źródło: Wikipedia  Wolna Encyklopedia.