Rok 2018 był rokiem wyborów w wielu krajach na świecie. W Polsce, wybieraliśmy samorządy lokalne. W tym roku, członkowskie kraje Unii Europejskiej wybrały już swoich przedstawicieli, a jesienią Polacy będą głosowali w wyborach parlamentarnych.
 

...

W systemie demokratycznym, obywatele muszą wybrać tych, którzy będą pełnić władzę polityczną. W ten sposób, naród wyraża swoją wolę i wyznacza tych, przez których chce być reprezentowany i prowadzony. Patrząc na aktualny stan świata czyli pojawienie się i wzmocnienie różnorakich nacjonalizmów, ekstremizmów, silnego społecznego niezadowolenia, wybory przywódców politycznych, nakłaniają do refleksji nad demokracją. W niniejszym tekście, proponuje podjecie jednego z tych pytań, tego, które dotyczy demokracji. Należy zaznaczyć na wstępie, że ta refleksja nie dotyczy jedynie tych, którzy władzę wykonują, ale także tych, którzy im tę władzę dają.

Maria Ossowska, jedna z najwybitniejszych polskich filozofek, w 1946 roku napisała tekst pod tytułem "Model demokraty", w którym zapytuje o cechy jakie powinien posiadać demokrata. Proponuje ona zatem pewien rodzaj ćwiczenia intelektualnego zapraszającego do refleksji mającej na celu zarysowanie modelu. Autorka opiera go na trzynastu cechach:

Aspiracje perfekcjonistyczne to cecha, którą otwiera listę elementów konstytutywnych. Chodzi tu o chęć do ulepszania, do doskonalenia życia wspólnoty i samego siebie. By było to możliwe ważne jest by wiedzieć czego się chce, umieć odróżnić rzeczy ważne o tych mniej ważnych i umieć podejmować decyzje. Drugim elementem modelu jest otwartość umysłu. Pozwala to nie tylko na bycie otwartym na nowości, na nowe idee, ale również na poddanie w wątpliwość swoich własnych opinii. Trzecią cechą jest dyscyplina wewnętrzna dzięki której możliwe jest realizowanie planów i prowadzenie długofalowych projektów umiejąc wybierać priorytety. Tolerancja, jest czwartym elementem. Oznacza to bycie przychylnym potrzebom i opiniom z którymi się nie zgadzamy. Próby zmian y tego co uważamy za niewłaściwe nie jest zatem podyktowane, nienawiścią, a jedynie tym co najsprawiedliwsze dla interesu publicznego. Piąta cecha jest aktywność. Prowadzi ona do realizacji aspiracji perfekcjonistycznych i zapobiega porzucaniu z łatwością prowadzonych przedsięwzięć. Szóstym elementem jest odwaga cywilna, która charakteryzuje tego, który nie boi się przedstawiać swoich opinii i ich bronić. Siódma cecha jest uczciwość intelektualna. Posiada ją ten, kto nie boi się myśli, kto jest w stanie przeprowadzić rozumowanie do samego końca i nie boi się jego konsekwencji. Ten rodzaj uczciwości przejawia się także w sposobie postrzegania siebie i w uczciwej ewaluacji swoich czynów. Cecha ósma tej listy jest zmysł krytyczny dzięki, któremu wymaga się argumentów i wyjaśnień. To jego obecność stawia opór systemom totalitaryzującym lub totalitarnym ponieważ nie pozwala on na odurzenie umysłu. Na dziewiątej pozycji znajduje się odpowiedzialność za słowo. Chodzi o to, by dotrzymywać słowa, szanować dane obietnice i ugody. Dziesiąta cecha jest bycie społecznym tzn. interesować się kwestiami społecznymi, zwalczać egocentryzm, być miłosiernym i mieć skłonność do współpracy. Bycie rycerskim - to jedenasta cecha. Chodzi o szanowanie przeciwnika i zasad konfrontacji czyli o respektowanie zasad fair-play. Na dwunastym miejscu znajduje się wrażliwość estetyczna. Jest ona ściśle związana ze sferą moralną. Dbałość o nienaganność własnego wizerunku i nie splamienie go tchórzostwem czy zazdrością czyli aktami moralnie nagannymi, może być wyborem estetycznym jeśli uznamy tchórzostwo i zazdrość za brzydkie. Ostatnim elementem na liście autorki jest poczucie humoru. Jest ono postrzegane jako nieuchwytna siła oporu przeciwko temu, który chce zmonopolizować władzę opierając ją na pompatycznych i irracjonalnych deklaracjach. 

Każda z tych cech zasługiwałaby na to, by poświęcić jej więcej czasu, jednakże ważne jest, by nie tracić z oczu głównego celu (przypomnijmy), zarysowania modelu demokraty. Ważne jest, by podkreślić, iż zaproponowane przez Ossowską elementy są ze sobą powiązane, na przykład aktywność z aspiracjami perfekcjonistycznymi czy odwaga cywilna z uczciwością intelektualną, istniejącym wspólnym dla nich systemem wartości.

Zaproponowana lista cech nie jest, jak zaznacza autorka, listą zamkniętą. Proponuje zatem dodać jeszcze jeden element - przyzwoitość. Profesor Władysław Bartoszewski zwykł mówić: "warto być przyzwoitym" ponieważ w ten sposób sprawiamy, że świat jest lepszy, sami stajemy się lepszymi i też w ten sposób stajemy się całkowicie Ludźmi, w ten sposób wyraża się człowieczeństwo.

A według Ciebie, jakie cechy powinny charakteryzować demokratę? 
 

Anna Król 

Anna Król - doktor filozofii, specjalistka etyki języka i walki z dyskryminacją. Obecnie pracuje w laboratorium badawczym zajmującym się relacjami między-kulturowymi na Uniwersytecie w Montrealu. Kolekcjonerka wiedzy i doświadczeń. Lubi czytać, lubi wiedzieć, lubi odkrywać. (Grenoble - Montreal)