"L'âme a deux yeux : l'un regarde le temps, l'autre se tourne vers l'éternité" 
/ Dwoje oczu ma dusza: jednym czas ujmuje, drugie wprost ku wieczności stale się kieruje/ Angelus Silesius 

W hałasie, w chaosie, w biegu. Ciągle za mało czasu - obowiązki, konieczności, plany, spotkania. Dni podzielone na godziny, wypełnione tygodnie, miesiące, lata. Przyszłość zaplanowana, wiadoma, pod kontrolą. 

"La vie m'arrache doucement a ce que je suis,me devient habitable, parce qu'habitée" 
- napisała w jednym z wierszy Hélene Dorion, quebecka poetka, rocznik 1958, mieszkająca w Montrealu, która w tym roku otrzymała Grand Prix Académie Française za całokształt twórczości poetyckiej. Opublikowała ponad 30 książek - zbiory wierszy, eseje, powieści, prozę dziecięcą. Otrzymała wiele prestiżowych nagród, a teksty jej znalazły się na liście lektur matury z języka francuskiego we Francji i w Kanadzie. 

Poezja Hélene Dorion oddycha ciszą lasu, wolno płynącym czasem, przestrzenią natury, zmieniającymi się porami roku, tajemnicą wszechświata, którego my, ludzie, jesteśmy częścią. Las - żywy organizm, staje się w wierszach Dorion lustrem, w którym przegląda się człowiek. 
Las, wiatr, rzeka, niebo, powietrze - wszystko żyje, jest elementem tajemniczego, magicznego, fascynującego wszechświata. 

"Le vent revenu dans le vent
tout est la, grave dans la respiration
dans choses qui s'étirent en nous."
(Wiatr wrócił do wiatru, wszystko tam jest - 
połączone z oddychaniem, ze wszystkim co 
się w nas rozciąga - tł. K.S)

Poetka debiutowała w 1981 roku w literackim piśmie "Estuaire". Rok później ukazały się pierwsze tomiki poezji "L'intervalle prolongé" i "La chute requise". W latach 1984-1990 Hél?ne Dorion uczyła literatury, najpierw w Cégep de Saint-Jérôme, później na Université Laval, na którym kilka lat wcześniej ukończyła wydział filozofii i literatury. Poetka należała do redakcji pisma "Estuaire", a pod koniec lat 80. podjęła współpracę z czasopismami literackimi we Francji, co zaowocowało wydaniem w 1989 roku, we francuskim piśmie "Souffle", numeru w całości poświęconego poetom Quebeku. W tym czasie rozpoczyna się również jej współpraca z belgijskim pismem "Regard".  
                          
Tomik poetycki "La vie, ses fragiles passages" wychodzi we Francji w 1990 roku i spotyka się z niezwykle entuzjastycznym przyjęciem zarówno krytyków literackich jak i czytelników, co powoduje, że jest czterokrotnie wznawiany.  Poetka zaczyna podróżować do Francji, Belgii, Niemiec, z wieczorami poezji, w czasie których czyta swoje wiersze z towarzyszeniem muzyki granej na żywo. Delikatnym, cichym, nastrojowym głosem odrywa publiczność od codzienności przenosząc w głębszy wymiar refleksji nad sobą. Odwołując się do “oczu duszy" otwiera metafizyczne przestrzenie, które na co dzień są zamknięte, prowadzi pasażami myśli filozoficznej wskazując nowe drogi: 

"Nie zaprzeczając, że wiesz, dokąd zmierzasz
możesz teraz gdzieś pójść - idź.
Chwyć cień, który dotrzymuje ci kroku" (tł.K.S.)

Studia filozoficzne pozwoliły poetce otworzyć się na podstawowe pytania egzystencjalne, spojrzeć na świat jak na tajemnicę złożoną ze sprzeczności, zależności, wątpliwości. Nic nie jest pewne, wszystko podlega zmianom, człowiek, tak jak natura podlega przemianom - obumiera i odradza się. Swoje poematy poetka zapisuje białym wierszem, bez rymów, często odwołując się do prozy poetyckiej. Narracja łączy refleksje nad przemijaniem, śmiercią, rozpadem, wzbudzając nasz niepokój, który wycisza wiara w siły natury, w wieczne trwanie wszechświata, w jego potęgę i tajemnicę.  

"La terre accueille la douleur, dénoue le vide.
Me rappelle ou aller, ou revenir, ou recommencer chaque fois"
(Ziemia pochłania ból, wypełnia pustkę. Za każdym razem 
przypomina mi, gdzie mam iść, gdzie wrócić, gdzie zacząć od nowa - tł.K.S.)

Siła poezji Hélene Dorion polega na spójnej, konsekwentnej interpretacji świata złożonego z pragnień, wahań, nadziei, nostalgii, śmierci i bólu, zachwytów i miłości. W tym świecie człowiek jest ważnym podmiotem - kruchym i nieustraszonym jednocześnie. 

"Jeszcze tysiące kilometrów, miesięcy, lat, niebios -
wytartych kamieni, suchych ziół, wiatrów i wirów
zanim wszechświat zostanie nam zwrócony?" (tł.K.S.)

Twórczość Hélene Dorion wyróżniona została w Kanadzie najwyższą nagrodą - Governor General's Award (Nagrodą Gubernatora Generalnego). Poetka otrzymała również najwyższą nagrodę rządu quebeckiego Prix Alhanse - David i nagrodę imienia poetki Anne Hébert. W Belgii nagrodzono Hélene Dorion nagrodą rządu belgijskiego - Prix Littéraire de la Fédération Wallonie-Bruxelles. 

Do ciekawej, można powiedzieć nietypowej dla poetów działalności, należy współpraca Hélene Dorion z Cirque du Soleil, dla którego poetka stworzyła słowną ścieżkę do spektaklu "Ombra", 
jak również napisała kilka tekstów piosenek. Zaproszona do współpracy przez dyrektora opery montrealskiej, wspólnie z przyjaciółką-poetką Marie-Claire Blais, napisała libretto do opery "Yourcenar - Une île de passion", która to opera otworzyła sezon 2022-2023 w Montrealu. 
Kilka lat temu Adam Zagajewski zaniepokojony pędem świata w stronę chaosu i internetowej bezduszności napisał: "Wszystko co piękne i delikatne ukryło się". 

A jednak nie - póki słyszymy głos poetów wskazujący nam klucz do metafizycznej intuicji rzeczywistości, póki istnieje sztuka inspirująca nas do śledzenia tajemnicy i magii naszego istnienia we wszechświecie i na ziemi, póki zadajemy sobie pytania o sens życia - jeszcze ciągle mamy szansę odnaleźć piękne i kruche pasaże istnienia.
 
"Błękit nabiera kształtu, nurkuje w pamięci
zwraca się ku mnie: morze, horyzont, spojrzenie.
Szereg figurek stawia jedynie nieprzeniknione pytania. (tł. K.S.)

W związku ze Świętami Bożego Narodzenia składam Czytelnikom "Panoramy" serdeczne życzenia magii i piękna - goszczących w tomikach poezji i w życiu. 
 
 

Dr Katarzyna Szrodt 

Dr Katarzyna Szrodt - badaczka polskiej emigracji artystycznej w Kanadzie, animatorka życia kulturalnego, kuratorka wystaw, felietonistka.