Nierzadko przy różnych okazjach oglądamy tańczących i śpiewających Indian. Folklor muzyczny Amerindiens czyli Indian amerykańskich stanowi niezaprzeczalnie ciekawy relikt przeszłości. Jest on również naturalną częścią kultury współczesnej Kanady. Liczne szczepy Indian zamieszkujące Kanadę, w tym prowincję Quebec (Kri, Mohawkowie czy Irokezi), podtrzymują wielowiekowe tradycje muzyczne, związane przede wszystkim z rytuałami. Muzyka tych szczepów integruje się silnie z wiarą w życie pozagrobowe i harmonię wszechświata, wiąże się z życiem codziennym, wierzeniami i magią. Jednocześnie spełnia rolę pośrednika w kontaktach z bytami pozaziemskimi. Indianie tańczą i debatują w kole. Symbole przybierające kształty różnych figur odgrywają wielką rolę. Figura koła jest wyrazem równowagi. Koliste obręcze, towarzyszące tańcom, symbolizują cykle życia w przyrodzie, a owalne tamburyny - jedność przeszłości z przyszłością. Muzyka jest traktowana na równi z modłami i zaklęciami i za pomocą arsenału rozmaitych gestów i zwrotów melodycznych ma na celu nawiązywanie kontaktu z pozaziemskimi istotami. 

Funkcję magiczną przyjmują też bogate stroje i liczne rekwizyty oraz ozdoby i amulety-maskotki. Celem przywołania duchów są prośby i błagania o udane polowanie, urodzaj, o zapobieżenie chorobom, klęskom i nieszczęściom. Każdy gest i rekwizyt ma znaczenie symboliczne.

Najważniejszym elementem rytuału jest śpiew zbliżony do melorecytacji. Jest on elementem każdej ceremonii i wywiera, według wierzeń indiańskich, realny wpływ na przebieg wszelkich wydarzeń. Istotne znaczenie ma też sposób wydobycia głosu: krzyki, wysokie vibrato, naśladowanie głosu zwierząt.  Za pomocą specjalnej artykulacji szamani przywołują duchy w celu uzdrowienia chorych. 

Mimo wielu cech wspólnych istnieje między szczepami duże zróżnicowanie w zakresie praktyk muzycznych. Różnice te są wynikiem odmiennych warunków klimatycznych, sukcesywnej migracji i zakresu samoizolacji. Poszczególne szczepy posiadają własne kryteria zaszeregowania pieśni do grup związanych z narodzinami, weselem, pogrzebem czy wkroczeniem w dojrzałe życie. 
W każdej niemal ceremonii pojawiają się tańce, które są obok śpiewu najważniejszym elementem. Istnieją tańce dziękczynne, wojenne, o wydźwięku społecznym oraz oddające honory zasłużonym osobistościom klanów. Instrumenty akompaniujące tańcom to przeważnie bębny i bębenki, tam-tamy, marakasy, tarki, kołatki, a nawet proste kije uderzane o ziemię. Uderzenia w te perkusyjne instrumenty przypominają i przywołują naturalne rytmy życia i towarzyszą prawie wszystkim rytuałom. Oprócz perkusji używane są też flety, ale tylko w solistycznych partiach pieśni miłosnych. Magiczne cechy nadają fletom wyrzeźbione motywy ptaków jak kaczki, żurawie i głuszce.

Muzyki Indian amerykańskich nie można zrozumieć bez kontekstu kulturowego, który ją otacza. Nie można zatem traktować jej autonomicznie w oderwaniu od środowisk, które ją stworzyły i pielęgnują. Choć siłą rzeczy podlega pewnym transformacjom, to stawia opór wpływom zewnętrznym i przez tysiąclecia prawie nie zmieniła swego wizerunku. Swą nienaruszalność zawdzięcza surowemu przestrzeganiu tradycji pozostawionej przez przodków.
 

Radosław Rzepkowski

Radosław Rzepkowski - muzykolog, pianista, krytyk muzyczny, publicysta. Autor  artykułów, felietonów i prac naukowych z zakresu polskiej i kanadyjskiej kultury muzycznej.(Montreal)