Muzyka w liturgii wiązała się od wieków z modlitwą i głosiła chwałę Pana Wszechmogącego. Pełniła przy tym wyjątkową rolę kulturową i jednoczyła chrześcijan. Dziś, gdy dawne tradycje wypierane są przez produkcje rozrywkowe, muzyka liturgiczna w postaci chorału gregoriańskiego przestaje pełnić swą dawną, dominującą rolę.

Deprecjacja chorału, brak wychowania muzycznego w szkołach i często niski poziom wykonawczy organistów doprowadziły do stopniowego regresu praktyk muzycznych w świątyniach. Jest to widoczne szczególnie w krajach zachodnich. Dawne miejsce tradycyjnej liturgii zaczęły wypełniać nowe treści muzyczne. Są one reprezentowane przez tzw. współczesną muzykę chrześcijańską, w skrócie CCM (Contemporary Christian Music). Jest ona kolejną odsłoną trwającej od dwóch tysięcy lat ewolucji muzyki chrześcijańskiej. Za "ojca chrzestnego" CCM uważa się Larry Normana (1947-2008). Jego album "Upon This Rock" jest pierwszą edycją chrześcijańskiego rocka w historii. Odwołanie się zaangażowanych religijnie Amerykanów do wszechobecnej muzyki rockowej w latach 60-tych ubiegłego stulecia zainicjowało nowy krok na drodze poszukiwania jedynej boskiej prawdy. Było też rodzajem sprzeciwu wobec destrukcyjnego, pełnego niepokojów stylu życia tzw"dzieci kwiatów". Chrześcijaństwo stało się moralną ostoją i zakotwiczeniem w prawdzie. Ten rewolucyjny proces narodzin CCM ułatwił też niejako Sobór Watykański II zezwalając na używanie języków narodowych w liturgii.

Uważa się powszechnie, że szczytem rozwoju muzyki związanej z życiem Chrystusa był okres Renesansu i Baroku. Ale i w następnych epokach kompozytorzy tworzyli dzieła religijne w sposób bardziej innowacyjny.

W XX wieku utwory religijne Strawińskiego, Janacka, Honnegera, Pendereckiego i innych budziły sprzeczne emocje ze względu na nadmiar dysonansów, mikrotonów czy mieszanie różnych stylów. Niektórzy uważali, że utraciły one piękno dawniejszej muzyki. Dziś nie zaskakuje już nikogo pojawienie się gitary elektrycznej, syntezatora czy perkusji w kościele. Nie zaskakują też instrumenty dęte i odmienny niż dotychczas sposób śpiewania. Wprowadzanie do liturgii muzyki sacro-pop czy pieśni wywodzących się z kultury masowej doczekało się przyzwolenia, choć dla wielu stało się to, oględnie mówiąc, niesmaczne. Wykonawcy tej na pół-rozrywkowej muzyki tłumaczą swą sztukę jej przeznaczeniem dla szerokich mas. A w kulturze masowej - jak wiadomo - liczy się zawsze ilość i zysk. Niski poziom artystyczny, agresywność i często hałaśliwość tej muzyki stają się jej trwałymi elementami. Muzyka disco czy sacro-pop jest więc, co nie da się ukryć, swego rodzaju towarem. Nie zmusza odbiorców do wysiłku percepcyjnego nie mówiąc już o jej aspekcie religijnym, za to zaskakuje autentycznością interpretacji i pasją wielu wykonawców. Wielu rockmanów pisze poruszające teksty quasi liturgiczne mające na celu ułatwienie komunikacji z Bogiem. CCM pojawia się także poza kościołami, z dala od obrządków liturgicznych. Na Zachodzie dzieje się tak od lat 60-tych. W USA i Kanadzie muzyka ta pojawia się nawet na listach przebojów. Często zawiera ona liczne tradycje od negro-spirituele po jazz. Stąd jest bardzo popularna. Ogólnoświatowy rozgłos uzyskała opera rockowa Andrew Lloyda Webbera "Jesus Christ Superstar".

Również na polskim gruncie daje o sobie znać trend współczesnej muzyki chrześcijańskiej. Nasilił się on szczególnie po roku 1989. W latach wcześniejszych przyznawanie się do twórczości chrześcijańskiej było zbyt krępujące, a liczba autorów - niewielka. Ze znanych pozycji tamtego okresu można wymienić jedynie "Mszę Beatową" Katarzyny Gaertner z 1967 roku i "Matko, która nas znasz" Stanisława Sojki, utwór dedykowany papieżowi Janowi Pawlowi II.  W ostatnich dekadach narodził się w Polsce profesjonalny rynek muzyki chrześcijańskiej. Powstały katolickie sieci radiowe (Radio Maryja) i telewizyjne (Niepokalanów). Powstały nowe wydawnictwa poligraficzne, pisma chrześcijańskie, studia nagrań i wydawnictwa fonograficzne. W roku 1997 pojawił się magazyn muzyczny RuAH poświęcony wyłącznie muzyce chrześcijańskiej. Ale równocześnie narodziły się nowe grupy rockowe, jazzowe podszywające się, podobnie jak na Zachodzie, pod "muzyków chrześcijańskich".

Mniej kontrowersyjna wydaje się działalność muzyczna w ruchu amatorskim.  Np. dziecięce scholae śpiewające w parafiach popularne piosenki są formą wychowania muzycznego. Na pochwałę zasługują też amatorskie zespoły złożone z katolików, protestantów, prawosławnych. Wspólne śpiewanie w takich grupach jest oznaką przełamywania barier i dążenia różnych wyznań chrześcijańskich do wzajemnego zrozumienia.
 

Radosław Rzepkowski

Radosław Rzepkowski – muzykolog, pianista, krytyk muzyczny, publicysta. Autor  artykułów, felietonów i prac naukowych z zakresu polskiej i kanadyjskiej kultury muzycznej.(Montreal)