Od połowy września 2019 roku aż do 2 lutego 2020 r. mieszkańcy Montrealu mają okazję zwiedzać wystawę poświęconą Starożytnemu Egiptowi.

Z Brytyjskiego Muzeum w Londynie "przyjechała" wystawa pod nazwą "Egyptian Mummies: Exploring Ancient Lives" (Mumie egipskie: Odkrywanie starożytnych żywotów) - kolekcja sześciu zmumifikowanych osób, które nad wodami Nilu żyły od około 900 r. przed naszą erą do 180 r. naszej ery.

W Starożytnym Egipcie wierzono, że dusza zmumifikowanej osoby zostanie rozpoznana przez bogów i nie będzie skazana na błąkanie się pomiędzy światem żywych i umarłych. Celem mumifikacji było zachowanie ciała po śmierci, by przywrócić do życia ba (ducha) i ka (energię witalną). 

Od czasów Renesansu aż do końca XIX wieku można zauważyć fenomen związany z eksploatacją Starożytnego Egiptu, czego przykładem może być choćby wyprawa Napoleona do Egiptu w latach 1798-1801. A rozszyfrowanie przez Jean-François Champollion’a hieroglifów w 1822 roku było krokiem milowym w zrozumieniu tego społeczeństwa w bardziej uniwersalnym wymiarze.

Również dziś, w XXI wieku, zainteresowanie starożytnym Egiptem nie maleje. Muzeum Brytyjskie w Londynie posiada osiemdziesiąt egipskich mumii w swojej kolekcji. W celu ochrony integralności mumii, Muzeum odmawia wszelkiej inwazyjnej interwencji, szczególnie naruszania warstw obandażowania. Tak więc, do niedawna niewiele wiadomo było o tym, kim byli zabalsamowani ludzie, jak żyli i jak umierali. Dzięki nowoczesnym metodom badań, szczególnie tomografii komputerowej, nauka obecnie jest w stanie zbadać zawarte w kilku centymetrowej warstwie bandaży szczątki ludzkie bez naruszania warstw ochronnych. Skanery wykorzystują kombinację promieni rentgenowskich i systemy komputerowe do stworzenia trójwymiarowego obrazu, który pozwala oglądać wewnętrzne struktury mumii bez konieczności odsłaniania ich delikatnych resztek. Dla antropologów, archeologów i egiptologów wyniki badań stały się źródłem informacji o ważnych aspektach biologii, genetyki, diety, chorób, przyczyn śmierci, praktyk pogrzebowych i technik balsamowania dawnych mieszkańców doliny Nilu.

To innowacyjne podejście rzuciło światło na różne aspekty życia (i śmierci)  sześciu osób, które żyły w starożytnym Egipcie między 900 p.n.e. a 180 n.e., a które mamy teraz okazję poznać w Montrealu. Dzięki znakomitym środkom przekazu i doskonałej prezentacji wystawa sprawia, że niemal fizycznie przenosimy się do Starożytnego Egiptu i podróż ta, trzeba przyznać, jest niezwykle fascynująca, pozwala poznać zwyczaje, życie codzienne, talenty, zainteresowania, zajęcia - wiele przeróżnych aspektów życia dawnych Egipcjan.

"Six Mummies, Six Lives" - "Sześć mumii, sześć żywotów" - taki podtytuł nadało muzeum obecnej wystawie, stosując innowacyjne podejście łączące sztukę i naukę. W połączeniu z cyfrowymi wizualizacjami i ponad dwustu obiektami ze starożytnego Egiptu przedstawiono portrety sześciu osób, ich wiek, profesję, przekonania, choroby, na które cierpieli: każda mumia ma swoją historię.
Pierwszą z nich jest Nestawedjat, zamężna kobieta z Teb, jej wiek w momencie śmierci szacowany jest pomiędzy trzydziestym piątym a czterdziestym dziewiątym rokiem życia. Ciało, nasączone wonnymi olejkami i opatrzone amuletami mającymi na celu ochronę po śmierci zostało owinięte w pięciocentymetrową warstwę lnianych bandaży. Jej postaci nadano kształt i atrybuty bogini Oziris, Doskonałe zabalsamowanie miało być kotwicą między królestwem żywych i umarłych.
Drugą bohaterką wystawy jest kobieta, w średnim wieku, o imieniu Tamut - za życia śpiewaczka boga Amuna, boga słońca i powietrza. Jej ciało po śmierci zostało zabalsamowane i poddane różnego rodzaju kosmetycznym zabiegom. A na klatce piersiowej umieszczono amulet w kształcie wyrzeźbionego skarabeusza.

Kolejną mumią jest Irthorru, egipski kapłan świątyni w Akhmin. Kapłani w tamtych czasach byli wysoko sytuowanymi i wpływowymi mieszkańcami kraju nad Nilem, zarządzali wielkimi majątkami, które należały do świątyń, prowadzili badania naukowe i zwykle byli także medykami.
Na wystawie znajdziemy także szczątki kapłanki o nieznanym imieniu. Kapłaństwo było bardzo prestiżowym zajęciem. Wybrane kobiety śpiewem oddawały cześć bogom. Jej ciało, po śmierci, ozdobione zostało biżuterią mającą chronić przed siłami zła.

Mumią, która szczególnie zwraca uwagę na wystawie, jest około dwuletni chłopiec z Hawary w starożytnym Egipcie, który żył w okresie romańskim. Owinięty w wiele warstw bandaży i przykryty bogato zdobioną maską - pozłacaną twarzą i klatką piersiową. Dzieci w starożytnym Egipcie mumifikowane były rzadko, z czasem weszło to w zwyczaj i na tej podstawie sądzi się, że mumia ta jest z późniejszego okresu historii. Mumii towarzyszą zabawki, ubrania, naczynia, z opisami dającymi wgląd w świat dziecięcej imaginacji.

Ostatnia mumia to portret młodego mężczyzny z Teb, prawdopodobnie nastolatka, o ciemnych, kręconych włosach. Na drewnianej płycie widzimy jego postać w stroju nawiązującym do zwyczajów z czasów starożytnego Rzymu.

Trzeba przyznać, że wystawa robi piorunujące wrażenie. Poza samymi mumiami, wiele jest efektów specjalnych, cyfrowych "sztuczek", skanów prezentowanych mumii oraz detali związanych z badaniami nad nimi. W ten sposób goście mogą odkrywać Starożytny Egipt na wiele sposobów, także jego zwyczaje, mity, tradycje i wierzenia związane z życiem po śmierci. Warto zatem podkreślić edukacyjny walor wystawy.

Aby uzupełnić wystawę, fascynująca przestrzeń edukacyjna została zaprojektowana przez Perrine Poiron, doktorantkę z historii i egiptologii (UQAM i Université Paris-Sorbonne), we współpracy z Ubisoft - montrealską firmą komputerową. Tu zwiedzający mogą odkrywać starożytny Egipt za pomocą "komputerowej wycieczki" przechadzając się, płynąc łodzią lub wpław, na koniu czy nawet z lotu ptaka oglądać dolinę Nilu, miasta, osiedla, ich mieszkańców, domy, pałace, świątynie, stragany, warsztaty, ogrody, pola uprawne, pustynie, piramidy. Fascynująca lekcja historii i przygoda w czasie nie tylko dla najmłodszych!

Na stronie internetowej Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu przeczytać można informację, że wystawę do listopada br. obejrzało już 75 tysięcy zainteresowanych.
 

Katarzyna Knieja i Jolanta Duniewicz

Katarzyna Knieja - pedagog z wykształcenia, trochę "niedzisiejsza" miłośniczka kultury wszelakiej, podróżowania, natury i zwierząt. Ze swej pasji uczyniła zawód, na co dzień zajmuje się opieką nad czworonożnymi pupilami mieszkańców Montrealu. Posiadaczka ubóstwianego psa o wdzięcznym imieniu Thor.

Jolanta Duniewicz - architekt (Politechnika Warszawska). Współorganizatorka Montrealskiej Kawiarni Literackiej. Zainteresowana i pełna pasji dla wszystkiego, co ją otacza: od pracy zawodowej, kontaktów międzyludzkich, rozwoju osobistego, przez umiłowanie piękna (od natury do sztuki), aż po dom, ogród, odżywianie, zdrowie, diety, kuchnię, rozrywki, trendy.