ROK OSKARA KOLBERGA
 |
.... |
W lutym 2014 roku rozpocznie
się Rok Kolberga. Znakomita to okazja, aby przypomnieć sylwetkę Henryka
Oskara Kolberga, etnografa, folklorysty i kompozytora, który urodził się
200 lat temu, 22 lutego 1814 roku w miejscowości Przysucha w powiecie opoczyńskim,
a zmarł 3 czerwca 1890 roku w Krakowie. |
Oskarowi Kolbergowi zawdzięczamy
więcej, niż sobie uświadamiamy. Zbadał on i utrwalił bogactwo polskiego
folkloru różnych regionów Polski, ocalając tym samym polską oryginalność
i odrębność kulturową. Ofiarował nam piękną, prostą piosnkę "Wlazł kotek
na płotek", która stała się symbolem naszych zabaw dziecięcych, a nie jesteśmy
świadomi, że to właśnie Oskar Kolberg, wędrując po polskich wsiach usłyszał
ją po raz pierwszy i zapisał. Wiele kolęd i pieśni ludowych w repertuarze
polskich zespołów folklorystycznych pochodzi ze zbiorów Kolberga. Długie
i pracowite życie Oskara Kolberga, wieloletnie wędrówki po polskich wsiach,
życie zamienione w misję badania i utrwalania polskiego folkloru - to wszystko
godne jest wyciągnięcia z zapomnienia i doceniena.
Ojciec Kolberga, Juliusz
Kolberg, profesor miernictwa i geodezji, powołany został na stanowisko
profesora katedry geodezji i topografii na Uniwersytecie Warszawskim i
rodzina zamieszkała w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego, mając za sąsiadów
państwa Chopinów, Samuela Bogumiła Lindego, Kazimierza Brodzińskiego. Przez
wiele lat Oskar Kolberg kształcił się muzycznie, między innymi pod kierunkiem
profesora Józefa Elsnera, nauczyciela Fryderyka Chopina. Równolegle z rozwojem
talentów muzycznych i kompozytorskich, dojrzewała u Kolberga pasja etnografa,
wynikająca z zachwycenia się bogactwem i różnorodnością polskiego folkloru.
W gronie przyjaciół - poetów Teofila Lenartowicza i Cypriana Norwida, malarza
-Wojciecha Gersona, Kolberg rozpoczął wędrówki po wsiach podwarszawskich,
obserwując zwyczaje wiejskie i zapisując pieśni ludowe. W latach 1842-45
Kolberg wydał w pięciu zeszytach swój pierwszy zbiór -
"Pieśni ludu polskiego", który zwierał 125 melodii ludowych opracowanych
na głos i fortepian. Od 1845 roku przez 12 lat Kolberg systematycznie kontynuował
badania w terenie, na Mazowszu i na całym obszarze dawnej Rzeczpospolitej.
W 1853 roku odbyły się premiery dwóch obrazów z życia ludu : "Król pasterzy"
i "Sceny w karczmie". "Król pasterzy" wystawiony został w 1859 roku w Teatrze
Wielkim w Warszawie.
Kolberg nie ustawał w swoich
badaniach etnograficznych: wędrował po wsiach, zapisywał nuty i słowa,
dokonywał adaptacji, pisał artykuły omawiające swoje odkrycia. W latach
1856-57 zaczęły ukazywać się kolejne zbiory "Pieśni ludu polskiego", zawierające
ponad 400 melodii ludowych. Jednocześnie Kolberg zredagował 150 haseł dotyczących
folkloru i muzykologii do encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbrandta.
W 1865 roku wyszła monografia regionalna przygotowana przez Kolberga :
"Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy,
gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Sandomierskie", a w 1867- monografia
dotycząca Kujaw. Niestety, w Warszawie Kolberg nie znalazł instytucji mogącej
finansować jego dalsze badania i problemy finansowe zmusiły go do przeniesienia
się w okolice Krakowa, do Modlnicy, gdzie istniały większe szanse na kontynuowanie
pracy badawczej. Wielkim wsparciem byli dla Kolberga przyjaciele, wspierali
go, pomagali finansowo i ofiarowywali gościnę badaczowi, który nie dbał
o dobra materialne i swoje skromne zarobki całkowicie wydawał na badania
folkloru. W 1884 roku Kolberg przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował
opracowywanie i wydawanie zbieranych materiałów, żyjąc w niezwykle skromnych
warunkach. W 1885 roku badacz odbył swoją ostatnią podróż w Sanockie i
Przemyskie. W 1889 roku krakowskie środowisko naukowe zorganizowało Oskarowi
Kolbergowi jubileusz 50-lecia pracy. Już po śmierci badacza-etnografa wyszły
"Pieśni ludu Chełmskiego" i "Przemyskiego".
Dorobek naukowo-badawczy
Oskara Kolberga, dokumentujący kulturę ludową XIX wieku, jest imponujący
ze względu na wszechstronny zakres jego zainteresowań kulturą ludu.
Kolberg poświęcił swój talent kompozytorski i wykorzystał zdolności
muzyczne, by dokonać zapisów muzycznych melodii ludowych. Niespotykana
pracowitość i pasja badawcza zawiodły Kolberga na tereny Śląska, Litwy,
Białorusi, Słowacji. Etnograf opublikował 33 tomy monografii regionalnych,
około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa,
muzykologii.
Imponujące dzieło, wspaniałe
wykorzystanie talentów, niezłomność i skromność - tym zachwyca dziś
Oskar Kolberg, do którego znakomicie pasują słowa Horacego "Non omnis moriar".
Dzieło przetrwało, zapewniło pamięć o pięknym życiu wypełnionym pasją.
Potomni, czyli my, mamy okazję pochylić głowę z podziwem.
Ps. Podobnie, jak
wiele piosenek ludowych, "Wlazł kotek na płotek" śpiewany jest z nieco
odmiennym tekstem, w zależności od regionu. Oryginalny tekst mazowiecki
brzmi jak przesłanie dla nas:
" Wlazł kotek na płotek i
mruga
Piękna to piosneczka
niedługa.
Wlazł kurek
na murek i pieje,
Niech się nikt
z tych piosnek nie śmieje".
Dziś, w dobie odwrotu od
wspólnej zglobalizowanej wioski, odrębność i oryginalność kulturowa są
w wielkiej cenie. Oskarowi Kolbergowi zawdzięczamy ocalenie bogactwa i
różnorodności polskiej kultury ludowej, z której możemy być dumni.
|
.