Mniej więcej w połowie lat osiemdziesiątych na terenie Niemiec (wtedy jeszcze Zachodnich) oraz Austrii przybrały na sile ruchy nacjonalistyczne, często o zabarwieniu neo-nazistowskim. Równolegle wśród młodego pokolenia Niemców można było nierzadko usłyszeć  jedno, zasadnicze pytanie: "Jak długo jeszcze będzie się nas obwiniać za czyny naszych ojców i dziadków w trakcie wywołanej przez partię hitlerowską II Wojny Światowej?" Ponieważ odpowiedzi jednoznacznej nie było, to bardzo wielu obywateli Republiki Federalnej - jedni ciszej, drudzy głośniej - zamiast odpowiedzi podsuwało jedną sugestię: "To może już dosyć z tą moralną odpowiedzialnością zbiorową." Niektórzy dodawali, że oprócz najczęściej fragmentarycznych reparacji powojennych, utrata jednej trzeciej terytorium Rzeszy też była rodzajem kary i pewnego zadośćuczynienia. Ta wymuszona przez wielką Trójkę w Jałcie i Poczdamie zmiana granic jest widoczną gołym okiem konsekwencją zbrodniczego szaleństwa Adolfa Hitlera. Biegły lata i dekady. Z końcem XX wieku coraz więcej wypływało na powierzchnię materiałów dotyczących drugiego zbrodniarza - tego ze wschodu, który przez dwa pokolenia uchodził na Zachodzie prawie wyłącznie za wyzwoliciela i niezłomnego sojusznika Aliantów. To wtedy, w latach dziewięćdziesiątych, na tutejszych uczelniach i w gabinetach ministrów przypomniano sobie - acz z pewnym trudem - o pakcie Hitler-Stalin z roku 1939, o czystkach etnicznych, wywózkach całych narodów w głąb ZSRR, a także o szokującym zestawieniu "osiągnięć" obu dyktatur. Skoro ta wiedza dotarła już gdzie trzeba, to może warto by spytać:  Kto się pierwszy odważy zażądać reparacji wojennych od Federacji Rosyjskiej? 

        Wcale nie jest wykluczone, że w ciągu najbliższych pięciu czy dziesięciu lat Europa i Ameryka Północna znowu zaczną się zmagać z podstawowym pytaniem egzystencjalnym nieco podobnym do tego, które ćwierć wieku temu zadawali sobie t.zw. "porządni" Niemcy. Tym razem będzie chodziło o stosunek reszty świata do rasy białej - tej, która w ostatnich 500 latach wykonała tak ogromny skok cywilizacyjny. Wielu internautów, a także co poniektórzy coraz śmielsi dziennikarze z "mainstreamu" pytają: "Jak długo jeszcze rasa biała będzie oskarżana o wszystkie możliwe zbrodnie popełniane na świecie w ostatnich paru stuleciach?" Czy obecny biały Amerykanin, Francuz czy Hiszpan musi czuć się zawsze i wszędzie winny za grzechy swoich przodków kolonizujących obie Ameryki czy Afrykę? Czy znajdą się ryzykanci, którzy spytają:  Ile pokoleń musi minąć zanim ktoś będzie miał odwagę założyć n.p. w Anglii "Instytut Białej Cywilizacji" bez posądzania go o rasizm i propagandę faszyzmu. Wszak istnieją już w Stanach "Black Culture Universities", a nawet dość głośna organizacja  "Black Lives Matter" ("Czarne życie też coś znaczy").  Kiedy w końcu zaczniemy mierzyć swoje zasługi i grzechy jednakową miarą? Ok 15 lat temu zainteresowała się tym problemem grupa niekonwencjonalnie myślących publicystów anglo-amerykańskich, którym przestała odpowiadać poprawność polityczna, ale na etykietkę "skrajna prawica" też nie zasłużyli. Ann Marie Waters, Mark Steyn, Douglas Murray, Camille Paglia, a ostatnio telewizyjny komik Bill Maher dokonali świadomego wyboru. Dla nich cywilizacja zachodnia - mimo całego znanego obciążenia historycznego - jest jednak wartością, której trzeba bronić. Nie oni jedni zauważyli, że ciągłe bicie sie w piersi reprezentantów rasy białej  wymusza stereotypowe "postępowe" myślenie, nagradzane w wielu środowiskach, niestety za cenę   autocenzury i zaciemniania kontekstu historycznego. Owa "postępowość", jako produkt końcowy sprowadza się do głoszenia poglądu, iż jedni są ZAWSZE WINNI - a ci drudzy, ZAWSZE NIEWINNI. Tak się składa, że w roli niewinnych są obsadzane najczęściej narody trzeciego świata, w większości niechrześcijańskie. Kolonializm, wynaradawianie Indian, nawracanie na chrześcijaństwo (zwłaszcza pod przymusem), wyprawy krzyżowe, inkwizycja, wreszcie wyzysk XIX-wiecznego kapitalizmu - tak, to wszystko są rzeczy niekoniecznie przynoszące chwałę cywilizacji judeo-chrześcijańskiej (zwanej też europejską). Ale tu rodzi sie pytanie: czy biały profesor lub polityczka-feministka mają prawo upomnieć się o miliony maltretowanych kobiet w świecie muzułmańskim? Kto potępi handel niewolnikami w arabskim Sudanie czy Jemenie? Czy jeśli potępiamy internowanie terrorystów muzułmańskich w Guantanamo, a nie przeszkadza nam publiczne kamieniowanie "cudzołożnic" lub amputacja ręki za kradzież w Arabii Saudyjskiej, to nie stosujemy przypadkiem dwóch miar? Jakimi kryteriami oceniamy świat dostatku i świat nędzy? Dla jednych, wyłączną busolą będzie antyamerykanizm;  cokolwiek robi USA spotka się z wrogością i automatytcznymi protestami t.zw. "postępowej ludzkości" - a wlaściwie, jej samozwańczych przedstawicieli. U innych, czynnikiem decydującym jest przemożna chęć odsunięcia Rosji możliwie jak najdalej od spraw europejskich. W tym zamęcie, wielu rzecz jasna znowu wpadnie w kanał antysemicki, a niekiedy w fobię antyimigrancką. 

        Oczywistą rzeczą jest, że w tych wojnach kulturowych wyzwalają się niepohamowane emocje. 12 sierpnia w amerykańskim Charlotteville zagrały one wyjątkowo silnie. Trudno obronić argument skrajnej prawicy, że członkom Ku Klux Klanu oraz bojówkarzom z Narodowo-Socjalistycznej Partii USA nikt nie powinien zakłócać uroczystości ku czci bohatera Wojny Secesyjnej z roku 1865 generała Roberta E. Lee, pod jego własnym pomnikiem (któremu grozi zdemontowanie). Z drugiej strony lewicowa bojówka ANTIFA nie musiała przysyłać na demonstrację swojego komanda z kijami baseballowymi. Ale najwidoczniej doświadczenie Ghandiego i pastora pacyfisty Martin Luther Kinga to dla rozwścieczonych młodzieńców z obu wojujących szczepów (w Afryce byliby to Hutu i Tutsi), stanowi już tylko zamierzchłą prehistorię. Wydarzenia w owej mieścinie w stanie Virginia mają jeszcze jedno znaczenie. Dotychczas - czy za kadencji George’a Busha, czy za Obamy - znaczna większość partii prezydenckiej nie odmawialą im nigdy poparcia. Tym razem stało się inaczej. Tuzy prawicy starają się tak szybko jak tylko można odciąć od wypowiedzi Donalda Trumpa, odmawiającego obarczenia stuprocentową winą nacjonalistów. Można by tę chęć nawet zrozumieć, gdyby tylko prezydent nie dobrał sobie tym razem szczególnie skompromitowanych "sojuszników". Wypowiedź Davida Duke, Wielkiego Mistrza Ku Klux Klanu, gratulująca Trumpowi odwagi to właściwie pocałunek śmierci w oczach co najmniej połowy Amerykanów. Jeśli  USA rządzone przez ludzi Trumpa nie wkroczy szybko na drogę w kierunku jakiegoś cudu gospodarczego ew. programu New Deal-BIS, to każde potknięcie się prezydenta będzie mu wielokrotnie wypomniane. Tym bardziej, że od dawna wiadomo, iż w polityce za dobre chęci nie ma premii. 

        Wbrew temu co można przeczytać w kolorowych nagłówkach tabloidów i na setkach portali internetowych siejących mniej lub bardziej podkolorowane "fake news" (lipne wiadomości),  najbliższe lata nie muszą zakończyć się wcale przepowiadaną do znudzenia co sto lat Apokalipsą. Tym niemniej neoliberalne recepty na rządzenie straciły moc przyciągającą, a nowe, autorytarne metody za rok czy dwa zaczną, niczym bateryjka, tracić swoją moc. Wiele wskazuje na to, że tradycyjny Zachód - a więc i my - żyjemy na czasie pożyczonym.
 
 

.

Michał Stefański   ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA