ROK
FELIKSA NOWOWIEJSKIEGO
Sejm
R.P. uchwalił rok 2016 - Rokiem Feliksa Nowowiejskiego. W ten sposób Parlament
przywrócił pamięć nieco zapomnianego, a wspaniałego polskiego kompozytora
przełomu XIX/XX wieku. Inicjatywa zbiegła się z 70-rocznicą śmierci tego
wybitnego muzyka. Jego nazwisko kojarzy się przede wszystkim z twórcą sławnej
"Roty" do słów M.Konopnickiej, ale kompozytor ten jest autorem licznych
wspaniałych dzieł, w większości wokalnych i wokalno-instrumentalnych.
Nowowiejski
urodził się w 1877 roku w Barczewie. Wykształcenie muzyczne otrzymał w
Berlinie, Ratyzbonie i w Pradze, a muzykologiczne w Berlinie. Już w początkach
kompozytorskiej kariery zdobywał liczne nagrody na międzynarodowych konkursach,
osiągając z czasem wysokie tytuły, m.in. za kompozycje kościelne godność
szambelana papieskiego. W latach 1902-05 odbywał liczne podróże artystyczne
jako dyrygent po Europie, Afryce i Azji. Lata 1909-14 spędził w Krakowie
na stanowisku dyrygenta Towarzystwa Muzycznego. Po I wojnie światowej przeniósł
się do Poznania gdzie najpierw pełnił obowiązki profesora konserwatorium,
później był dyrygentem poznańskiej orkiestry symfonicznej, a od 1927 roku
poświęcił się wyłącznie kompozycji. Nowowiejski należy do tych kompozytorów,
którzy już za życia doczekali się uznania ze strony fachowców ale i zyskania
publiczności. Dzieła jego, zwłaszcza oratoryjne, wykonywane były w licznych
miastach Europy i Ameryki przynosząc twórcy światowy rozgłos. Jako dyrygent
był Niewiadomski propagatorem muzyki współczesnej, ale jego własne kompozycje
utrzymane są w stylu neoromantycznym. Tworzył w oparciu o środki wykształcone
przez Liszta i Wagnera, a także Mahlera i Ryszarda Straussa. Z tych różnych
elementów potrafił stworzyć własny oryginalny i indywidualny język muzyczny.
Inspiracja muzyką ludową jest cechą immanentną jego twórczości. Kompozytor
pozostawił szereg opracowań oryginalnych melodii ludowych. W jego licznych
utworach tworzywo muzyczne wyrasta z materiału ludowego. Spośród
5 Symfonii na wyróżnienie zasługuje symfonia nr 3 op.53. Neoromantyczne
tradycje tej symfonii wiążą się z potężną obsadą orkiestry, ale swoboda
harmoniczna przekraczająca ramy tonalności wskazuje na tendencje modernistyczne.
Ciekawym utworem jest poemat symfoniczny "Pożegnanie Ellenai" op.17 nr
2, zainspirowany poematem "Anhelli" Słowackiego. Dzieło napisane zostało
na oryginalny zestaw wykonawców: głos recytujący, klarnet solo i orkiestrę
smyczkową. W kategorii poematów symfonicznych znajdują się ponadto: Beatrycze
(1903) oraz Nina i Pergolesi (1903). Z dzieł oratoryjnych na uwagę
zasługuje "Quo Vadis" op.30 zainspirowane powieścią Sienkiewicza na sopran,
baryton, bas, chór mieszany, organy i wielką orkiestrę. Chór, który opisuje
i komentuje wydarzenia, spełnia tu rolę motoru akcji. Z tego powodu kompozytor
nie nazywał dzieła mianem oratorium, które jest jakby odpowiednikiem estradowym
opery, lecz - "scenami dramatycznymi" w pięciu częściach. "Quo Vadis" triumfalnie
kroczyło przez estrady całego świata, a do 1938 roku zostało wykonane w
ponad 150 miastach, z tekstami przełożonymi na 13 języków. Inne oratoria
kompozytora to: "Powrót syna marnotrawnego" (1901) i "Znalezienie Św. Krzyża"
(1905). Wśród dzieł scenicznych Nowowiejskiego odnajdujemy balet "Król
wichrów" (wystawiony po raz pierwszy jako "Tatry"), balet-opera "Malowanki
ludowe" (wystawiony jako "Polskie wesele") oraz opera "Legenda Bałtyku".
Ta
ostatnia pozycja cieszy się do dziś wielką popularnością i utrzymuje się
bez przerwy w repertuarze operowym. Akcja opery rozgrywa się na słowiańskim
wybrzeżu Bałtyku w czasach prehistorycznych, a jej kanwą jest legenda o
zatopionym grodzie Winecie. Premiera miała miejsce w Poznaniu w 1924 roku.
Opera ma wiele wspólnych cech z operami niemieckimi doby powagnerowskiej,
ale wyróżnia się doskonałym opracowaniem scen zespołowych z udziałem chóru
i solistów. Ten sam tytuł co opera nosi Uwertura koncertowa. Pierwotnie
była ona wstępem do opery, który kompozytor przerobił w samodzielny utwór.
Przedostatnim dziełem Nowowiejskiego jest Koncert fortepianowy d-moll op.60
(1941). Materiał tematyczny zdradza tu pokrewieństwo z polską muzyką ludową
( pieśń ludowa i rytmy taneczne).
Feliks
Nowowiejski zmarł w 1946 roku w Poznaniu.
|
.