BENJAMIN
BRITTEN (1913-1976)
Mija
40 lat od śmierci najwybitniejszego kompozytora angielskiego od czasów
Purcella - Benjamina Brittena. Był on nie tylko słynnym kompozytorem ale
również pianistą oraz dyrygentem. Kształcił się w Royal College of Music
w Londynie, ale komponować zaczął już w dzieciństwie. Do 16 roku życia
napisał Symfonię na orkiestrę smyczkową, 10 sonat fortepianowych, 3 suity
fortepianowe, 12 pieśni i oratorium.
W latach
1939-42 przebywał w USA, gdzie powstało kilka cennych jego utworów: Sinfonia
de Requiem i Les illuminations , a także zamysł opery Peter Grimes, która
została ukończona po powrocie do Anglii. Właśnie ta opera przyniosła mu
niebywały światowy rozgłos. Osiedliwszy się po powrocie z USA w Aldeburgh,
zainicjował w 1947 r. doroczny festiwal muzyki angielskiej. Kompozytor
odbywał liczne tournée po Europie i Ameryce jako akompaniator i dyrygent.
W imię zasług otrzymał tytuł doctora h.c. Uniwersytetów w Oxfordzie (1963)
i w Leicester (1965).
Britten
przez całe swoje życie zafascynowany był tradycyjną dawną muzyką.
Nawiązania do przeszłości przybierają u niego rozmaitą postać, począwszy
od wydawania i wykonywania dzieł muzyki dawnej poprzez aranżacje pieśni
ludowych walijskich, szkockich, irlandzkich na głos i orkiestrę i głos
z fortepianem, aż do wykorzystywania w swojej twórczości dawnych technik
kompozytorskich. Wpisują się w to również tendencje do programowości i
ilustracyjności. Przykładami mogą być takie utwory jak: 6 Metamorfoz
wg Owidiusza czy Symfonia wiosenna z tekstami poetów dawnych i współczesnych.
Nadrzędne
miejsce w twórczości Brittena posiada melodyka, co jest rzadkością w większości
nurtów muzyki XX- wiecznej. Czynnik melodyczny przyczynia się w jego kompozycjach
do ujednolicenia konstrukcji muzycznych w wyniku częstego powracania tych
samych fraz. W dziedzinie harmoniki jest również konserwatystą niepodważającym
zasad systemu funkcyjnego dur-moll. Muzyka Brittena wykazuje oparcie
na tradycyjnych, rodem z przeszłości technikach wariacyjnych i imitacyjnych.
Świadczą o tym często wprowadzane kanony, fugi czy passacaglie.
Najbardziej
reprezentatywną formą tego kompozytora stała się opera. W niej to zarysowały
się wszystkie cechy jego stylu. Opery są zróżnicowane tak od strony tematycznej
jak i wyrazowej. Mamy wśród nich Glorianę-operę majestatyczną napisaną
z okazji koronacji Elżbiety II, Alberta Herringa- dowcipną i pikantną opartą
na opowiadaniu Le rosier de Madame Husson G.de Maupassanta, Operę żebraczą
z librettem satyrycznym J.Gaya, Petera Grimmesa, która porusza problematykę
społeczną. Ale w warstwie muzycznej Britten nawiązuje do zastanej konwencji
operowej i tradycyjnych skojarzeń brzmieniowych. Istotną rolę odgrywają
chóry wzorowane na angielskich anthemach i dramatach starogreckich (rola
komentująca).
Twórczość
ściśle instrumentalna świadczy o kontunuowaniu kierunku neoklasycznego.
Powiązania z nurtem XX-wiecznego neoklasycyzmu widać na płaszczyźnie traktowania
barokowych i klasycznych form wariacyjnych. Jednym z najpopularniejszych
dzieł instrumentalnych są Wariacje na temat Franka Bridge'a, op.10 (1937).
Temat tego słynnego utworu napisanego na orkiestrę smyczkową zaczerpnięty
został z drugiej z Trzech Idylli F.Bridg'a - nota bene nauczyciela Brittena.
Poszczególne wariacje kontrastują nastrojem, nie brak w nich też dowcipu
i groteski. Innym znanym utworem są Wariacje i fuga na temat Purcella
op.34. Ciekawostką jest fakt, że każda z wariacji wykonywana jest przez
inny zestaw instrumentów. Jest to dzieło fascynujące pomysłowością
i świeżością, często goszczące na estradach koncertowych.
Z dzieł
na instrumenty solowe i orkiestrę na uwagę zasługują: Koncert fortepianowy
D-dur op.13, Koncert skrzypcowy d-moll op.15 oraz Ballada szkocka op.26
na 2 fortepiany i orkiestrę (1941). W grupie dzieł wokalno-instrumentalnych
wyróżniają się Les Illuminations op.18 na głos wysoki (sopran lub tenor)
i orkiestrę smyczkową. Muzyka oddaje tu klimat pięknej poezji Artura Rimbauda
(1854-1891).
|
.