MIKOŁAJ
KONSTANTY CIURLIONIS - KOMPOZYTOR, MALARZ
Postać
tego oryginalnego litewskiego kompozytora i malarza związanego silnie z
Polską jest mało znana na świecie. Na Litwie natomiast na każdym
kroku spotykamy jego pomniki i tablice upamiętniające. Ciurlionis jako
dziecko porozumiewał się i korespondował po polsku, a jego twórczość jest
związana w dużym stopniu ze środowiskiem warszawskim. Artysta
wszedł na stałe do historii sztuki europejskiej i litewskiej kultury. Można
go postrzegać jako "renesansową" postać, gdyż oprócz muzyki i malarstwa
pasjonował się historią, geologią chemią, geometrią, fizyką, astrologią,
mitologią czy religiami wschodnimi i zachodnimi.
Ten
wybitny kompozytor i malarz urodził się w 1875 roku w Oranach. Był
najstarszym z dziewięciorga dzieci wiejskiego organisty. Dzieciństwo spędził
w Druskiennikach. Początków muzyki uczył się u ojca. Jako 14- letni chłopiec
został przyjęty do prywatnej orkiestry ks. Michała Ogińskiego w Płungianach,
w której grał na flecie. Dzięki poparciu Ogińskiego udał się na studia
do Warszawy, gdzie w latach 1894-1899 kształcił się pod kierunkiem T. Mierz-Brzezickiego,
A. Sygietyńskiego, i Z. Noskowskiego w Warszawskim Instytucie Muzycznym.
Od tego czasu datuje się jego przyjaźń z E. Morawskim. W latach 1901-02
Ciurlionis uzupełniał studia muzyczne w Lipsku u C. Reineckego, a po powrocie
do Warszawy wstąpił do szkoły rysunku, a następnie do Szkoły Sztuk Pięknych.
Przy Warszawskim Towarzystwie Litewskim założył chór wykonujący pieśni
ludowe.
W 1907
roku przeniósł się do Wilna gdzie zorganizował Litewskie Towarzystwo Sztuk
Pięknych z sekcją muzyki. W latach 1903-07 nie porzucając muzyki skoncentrował
się na malarstwie. Ostatnie lata jego życia w Petersburgu zaznaczają się
rozkwitem twórczości malarskiej. Zmarł w wieku 36 lat w Pustelniku
koło Warszawy.
Ciurlionis
był malarzem w takiej samej mierze co kompozytorem. Twierdził, że nie ma
granic między sztukami. Sztuka malarska według niego - może posiadać
architektonikę tak jak muzyka i w barwach wyrażać dźwięki. Na polu malarstwa
zasłynął jako poszukiwacz "muzyczności" w tematyce i formie. Pozostawił
kilkaset rysunków, grafik i 250 obrazów. Starał się urzeczywistnić
czasową zasadę rozwoju formy plastycznej kreując ideę przestrzeni malarskiej
rozwijającej się w czasie poprzez szeregowanie poszczególnych obrazów cyklu.
Nakładające się plany pozostają we wzajemnej relacji tworząc skomplikowane
układy rytmiczne dynamizujące formę. Jego obrazy łączą cechy neoromantyzmu,
symbolizmu i modernizmu. Zadziwiają tajemniczością i wielobarwną wyobraźnią.
Łącząc muzykę z malarstwem artysta nadawał obrazom muzyczne tytuły, takie
jak: Sonaty, Preludia, Fugi, Fantazje. W cyklach Sonat doszedł do
apogeum w swoich muzyczno-plastycznych wyobrażeniach. Te nowe
kształty wizerunkowe malarstwa przyczyniły się do wzbogacenia europejskiego
modernizmu. Swoje doświadczenia malarskie przeniósł z kolei na muzykę
bazując na krótkich kompleksach melodycznych, harmonicznych i rytmicznych.
Ewolucje jego założeń twórczych najlepiej ilustrują utwory fortepianowe,
zwłaszcza Preludia, które stanowią najliczniejszą grupę jego dzieł. Wychodząc
od estetyki romantycznej i systemu tonalnego rozszerzył jego chromatyczne
i harmoniczne możliwości. Poza tym stosował formy ostinatowe, polirytmie
i politonalność, co zbliża go w pewnym stopniu do twórczości Bartoka. Jego
opracowania pieśni ludowych na chóry mieszane i dziecięce mogą uchodzić
za wzorcowe.
Kompozytor
pozostawił 300 utworów muzycznych, ale za jego życia opublikowano tylko
3 utwory fortepianowe i mały zbiór opracowań pieśni ludowych na chór dziecięcy,
podczas gdy jego twórczość malarska budziła już uznanie u współczesnych.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania muzyczną twórczością
artysty. Odkrywa się jego utwory i publikuje. Do najważniejszych kompozycji
zaliczają się poematy symfoniczne-obrazy przyrody "W lesie"(1901) i "Morze"
(1903-07), Uwertura "Kiestulis", kantata "De profundis", fortepianowe preludia,
fugi, wariacje.
Ciurlionis
był pierwszym litewskim kompozytorem muzyki symfonicznej.
|
.